Η αιματηρή επίθεση σε ένα πολυτελές εμπορικό κέντρο στην πρωτεύουσα της Κένυα, το Ναϊρόμπι, παρουσιάζεται από τα μίντια ως βία κάποιων τρελών φανατικών. Όμως οι ρίζες αυτής της αγριότητας βρίσκονται στη γειτονική Σομαλία, όπου η κυβέρνηση της Κένυας διεξήγαγε μια στρατιωτική επέμβαση με την εντολή των ΗΠΑ –ως κομμάτι του ίδιου «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία» στην Αφρική.
Φωτογραφία
Ημερ.Δημοσίευσης
(στη φωτό: Οι δυνάμεις κατοχής περιπολούν σε πόλη της Σομαλίας)
Η ένοπλη οργάνωση Αλ Σαμπάμπ ανέλαβε την ευθύνη για την αρχική επίθεση, στην οποία σκοτώθηκαν πάνω από 60 άνθρωποι και τραυματίστηκαν πάνω από 170. Οι σχολιαστές των μεγάλων ΜΜΕ εστίασαν πολύ στην ιδέα πως η επίθεση στο εμπορικό κέντρο ήταν η πρώτη ενέργεια περάσματος της Αλ Σαμπάμπ στη «διεθνή τρομοκρατία».
Αντίποινα
Η ίδια η Αλ Σαμπάμπ ισχυρίστηκε ότι ο στόχος της ήταν τοπικού ενδιαφέροντος –να τιμωρήσει την Κένυα για την εισβολή του 2011 και τη συνεχιζόμενη κατοχή της νότιας Σομαλίας. Η φύση του στόχου της Αλ Σαμπάμπ, ένα εμπορικό κέντρο στο οποίο συχνάζουν ξένοι τουρίστες, επιβεβαιώνει την προσήλωση στο σκοπό της –η τουριστική βιομηχανία είναι η μεγαλύτερη πηγή ξένου συναλλάγματος για την Κένυα.
Πολλοί από αυτούς που δίνουν έμφαση στο «διεθνή» χαρακτήρα της επίθεσης προσπαθούν να υποστηρίξουν την ανάγκη στενότερης «αντιτρομοκρατικής» συνεργασίας των ΗΠΑ με την Κένυα. Στην πραγματικότητα, ο αμερικανικός στρατός και οι κατασκοπευτικές του υπηρεσίες ήδη συνεργάζονται στενά με όλες τις χώρες της περιοχής (Ουγκάντα, Κένυα και Ρουάντα) οι οποίες έστειλαν στρατιώτες να καταλάβουν τη Σομαλία μετά την στηριζόμενη από τις ΗΠΑ αιθιοπική εισβολή του 2006. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, οι ΗΠΑ είχαν υποβαθμίσει τους στενούς δεσμούς τους με την Κένυα επειδή ο σημερινός πρόεδρος, Ουχούρου Κενιάτα, έχει περισσότερο αίμα Κενυατών στα χέρια του από ό,τι η Αλ Σαμπάμπ. Κατηγορείται από το Διεθνές Εγκληματικό Δικαστήριο για τη χρηματοδότηση και την καθοδήγηση «ταγμάτων θανάτου» τα οποία πρωταγωνίστησαν σε επεισόδια βίας τα οποία προκάλεσαν το θάνατο περισσότερων από 1.200 ανθρώπων και οδήγησαν στον ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων μετά τις αμφιλεγόμενες εκλογές του 2007. Ωστόσο, μετά την επίθεση στο Ναϊρόμπι, ο Ομπάμα τηλεφώνησε στον Κενιάτα και «επιβεβαίωσε την ισχυρή και ιστορική συνεργασία ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κένυα».
Αμερικανικές ευθύνες
Eίτε η αμερικανική δράση είναι καλυμμένη είτε ανοικτή, οι Αμερικάνοι πρόεδροι από την εποχή του Τζίμι Κάρτερ κι έπειτα βοήθησαν στο να δημιουργηθούν οι συνθήκες που έθρεψαν την Αλ Σαμπάμπ, όπως και η μιζέρια και η απελπισία που οδήγησε νεαρούς Σομαλούς να μπουν στις γραμμές της.
Σύμφωνα με τον ειδικό στα θέματα Σομαλίας, Σ. Χάνσεν, κάποιοι από τους Σομαλούς μαχητές της Αλ Σαμπάμπ είχαν διατελέσει βετεράνοι του πολέμου που γινόταν για λογαριασμό των ΗΠΑ ενάντια στη σοβιετική κατοχή του Αφγανιστάν τη δεκαετία του ’80. Οι ΗΠΑ και η Σαουδική Αραβία είχαν χρηματοδοτήσει και συντονίσει αυτήν την πρώτη μαζική επιχείρηση «διεθνούς τζιχάντ», που προσέλκυσε μουσουλμάνους μαχητές από όλο τον πλανήτη, οι οποίοι απέκτησαν στρατιωτική εμπειρία και έφεραν μια νέα οπτική πίσω στις πατρίδες τους όταν επέστρεψαν. Κάποιοι από αυτούς τους Σομαλούς βετεράνους του πολέμου στο Αφγανιστάν ήταν αργότερα οι ιδρυτές της Αλ Σαμπάμπ.
Η Αλ Σαμπάμπ
Η επίσημη ίδρυση της Αλ Σαμπάμπ, λέει ο Hansen, έγινε το 2005 ως μια αμυντική αντίδραση στις χρηματοδοτούμενες από την CIA απόπειρες δολοφονιών που έκαναν οι τοπικοί πολέμαρχοι ενάντια σε βετεράνους του πολέμου του Αφγανιστάν. Παράλληλα, οι ΗΠΑ και οι περιφερειακοί τους σύμμαχοι «κατασκεύαζαν» μια «Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση», που θα είχε επικεφαλής έναν Σομαλό σύμμαχο της Αιθιοπίας.
Καθώς η Αλ Σαμπάμπ αποκτούσε σημαντική επιρροή ως μέρος του κινήματος, οι ΗΠΑ έδωσαν το πράσινο φως για μια εισβολή από την Αιθιοπία στα τέλη του 2006. Αμερικανικές ειδικές δυνάμεις συνόδευαν τα αιθιοπικά στρατεύματα ενώ αμερικανικά πολεμικά πλοία βομβάρδιζαν τη Σομαλία από τη θάλασσα.
Οι αντιστασιακές πολιτοφυλακές διασκορπίστηκαν και διαλύθηκαν, όλες εκτός από την Αλ Σαμπάμπ, της οποίας ο πυρήνας είχε σημαντική πολεμική εμπειρία. Οι πολιτοφυλακές της Αλ Σαμπάμπ κατόρθωσαν να αντέξουν περισσότερο από τις αιθιοπικές δυνάμεις κατοχής, οι οποίες αποχώρησαν το 2009. Αλλά ο στόχος της εισβολής –να αποτραπεί η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Σομαλικού κράτους– είχε επιτευχθεί.
Αυτοί που συμμετείχαν στις εναπομείνασες δυνάμεις αντίστασης που συσπειρώθηκαν γύρω από την Αλ Σαμπάμπ, εξέφραζαν την πιο ακραία πτέρυγα του ισλαμικού «Κινήματος των Δικαστηρίων». Ως αποτέλεσμα, η οργάνωση έγινε στόχος των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία». Όμως, η Αλ Σαμπάμπ στην πραγματικότητα δεν δήλωσε αφοσίωση στην Αλ Κάιντα παρά μόνο το 2012.
Κατοχή
Η αιθιοπική εισβολή εξαπέλυσε τους πολέμαρχους ως διεκδικητές της εξουσίας στο πλευρό των καταλοίπων του «Κινήματος των δικαστηρίων». Η Μεταβατική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση (Transitional Federal Government, TFG), που εγκαταστάθηκε στο Μογκαντίσου μετά την εισβολή, είχε μια πολύ αδύναμη τοπική βάση υποστήριξης και κυβερνούσε ένα μικρό κομμάτι της πρωτεύουσας.
Τελικά, η συμμαχία των δυνάμεων κατοχής εγκαθίδρυσε τον Σαρίφ Σεΐχ Αχμέντ, ένα δημοφιλή ηγέτη μιας μετριοπαθούς πτέρυγας του «Κινήματος των Δικαστηρίων», ως πρόεδρο, απογυμνωμένο από τη βάση του και πλήρως εξαρτημένο από την ξένη προστασία. Μάλιστα τα αιθιοπικά στρατεύματα ξαναεισέβαλαν στη Σομαλία στα τέλη του 2011, λίγο αφότου η Κένυα εισέβαλε στο νότο.
Οι δυτικοί αξιωματούχοι έσπευσαν να υποστηρίξουν την επίσημη εκδοχή της κενυατικής κυβέρνησης ότι η επίθεση στο εμπορικό κέντρο αποδεικνύει ότι η Αλ Σαμπάμπ είναι ισχυρότερη από ποτέ. Αυτοί οι ισχυρισμοί έχουν ως προφανή στόχο να δικαιολογήσουν την ενδυνάμωση των στρατιωτικών και πολιτικών δεσμών που μοιράζονται Κένυα και ΗΠΑ. Πολλοί αναλυτές ωστόσο, πιστεύουν ότι η επίθεση ίσως στην πραγματικότητα είναι σημάδι αδυναμίας της Αλ Σαμπάμπ.
Νωρίτερα φέτος, κενυατικά στρατεύματα πέταξαν την Αλ Σαμπάμπ έξω από την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Σομαλίας, το Κισμάγιο, και κατέλαβαν περιοχές στα νότια τις οποίες ήλεγχε η Αλ Σαμπάμπ για χρόνια. Υπό των φως αυτών των εξελίξεων, η επίθεση στο εμπορικό στο Ναϊρόμπι πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια αντεπίθεση των δυνάμεων της Αλ Σαμπάμπ που είχαν υποστεί μια μεγάλη ήττα μέσα στη Σομαλία.
Μετά τις στρατιωτικές αποτυχίες, η ηγεσία της Αλ Σαμπάμπ άρχισε να διασπάται. Ο κορυφαίος ηγέτης της οργάνωσης, Αχμέντ Αμπντί Γκοντάνε, εδραίωσε την εξουσία του εκτελώντας 4 από τους ανώτερους διοικητές του.
Κίνητρα
Η επίθεση στο Ναϊρόμπι μπορεί επίσης να λειτουργεί ως εργαλείο στρατολογήσεων για μια οργάνωση που είχε περίπου 14.000 μαχητές το 2010, αλλά που τώρα λέγεται πως οι γραμμές της έχουν αποδυναμωθεί εξαιτίας των στρατιωτικών ηττών και των εσωτερικών συγκρούσεων.
Η επίθεση της Αλ Σαμπάμπ στο εμπορικό κέντρο ακολουθεί πιστά τις πρώιμες εφαρμογές του σύγχρονου τρομοκρατικού δόγματος, όπως αυτό τελειοποιήθηκε από τους Αλγερινούς αντάρτες που επεδίωκαν να διώξουν τους Γάλλους τη δεκαετία του ’50: Δημιουργείς ένα γεγονός τόσο δραματικό που σε ξαναβάζει στο χάρτη. «Είναι ο μοναδικός τρόπος να στρατολογήσεις και να φανεί ότι έχεις κάποια σημασία», λέει ο Mathieu Guidère, ειδικός σε ζητήματα τρομοκρατίας στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζ. «Είναι μια δράση προπαγάνδας και στρατολογιών, για να αποδείξει ότι ο τζιχαντισμός είναι ο καλύτερος τρόπος πάλης».
Ανεξάρτητα από το αν η Αλ Σαμπάμπ βρίσκεται σε άνοδο ή σε πτώση, οι ΗΠΑ είναι δεδομένο πως θα αξιοποιήσουν την αγριότητα στο Ναϊρόμπι ως δικαιολογία για να ενισχύσουν τις συνδέσεις τους με τους περιφερειακούς «ισχυρούς άντρες» -και να προσπαθήσουν να ασκήσουν ακόμη περισσότερο έλεγχο στην οικονομία και στην πολιτική της περιοχής. Όμως η αμερικανική επιρροή έχει προκαλέσει δυστυχία και βία για τέσσερις δεκαετίες – και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστέψουμε ότι η αύξηση αυτής της επιρροής θα αρχίσει να ωφελεί τους λαούς της περιοχής.