Το νέο ευρωπαϊκό υπερ-μνημόνιο

(ολόκληρο στο Rproject.gr)

Αποτελεί εξειδίκευση και προσαρμογή μέσα στην κρίση της πανευρωπαϊκής λιτότητας, με πιο βαριά δοσολογία και θωρακισμένης με σκληρούς τιμωρητικούς μηχανισμούς. Τα βάθρα του είναι 4: Τα μνημόνια στις επιμέρους χώρες, η ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση και το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το νέο Δημοσιονομικό Σύμφωνο και το νέο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τραπεζικής «ενοποίησης» και εποπτείας. 

Τα βασικά νέα στοιχεία που προκύπτουν στο πλαίσιο αυτό, είναι τα εξής:

1. Προληπτικός έλεγχος των προϋπολογισμών όλων των χωρών-μελών και τετραετή Προγράμματα Σταθερότητας και Ανάπτυξης:
Κάθε χώρα-μέλος οφείλει πλέον να καταθέτει κάθε άνοιξη στην Κομισιόν το προσχέδιο του προϋπολογισμού της για τον επόμενο χρόνο. Η Κομισιόν θα τον ελέγχει προληπτικά και θα δίνει οδηγίες για την τελική του κατάρτιση, ώστε όταν κατατεθεί στο αντίστοιχο εθνικό κοινοβούλιο να είναι διορθωμένος από τις Βρυξέλλες.

Με λίγα λόγια, στον εκ των υστέρων έλεγχο των μακρο-οικονομικών αποκλίσεων (σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές νόρμες), προστίθεται ο προληπτικός έλεγχος των προϋπολογισμών.

2. Η επέκταση και αυστηροποίηση του ελέγχου των μακρο-οικονομικών ανισορροπιών των χωρών-μελών, με βάση το αυστηροποιημένο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης:
Στους παλιούς γνωστούς δείκτες (έλλειμμα κάτω από 3% του ΑΕΠ και κρατικό χρέος μέχρι 60% του ΑΕΠ) προστίθενται τώρα μια σειρά νέοι δείκτες: ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (-4 έως +6% του ΑΕΠ), καθαρή επενδυτική θέση (έως 35% του ΑΕΠ), Μοναδιαίο κόστος εργασίας (έως +9%), τιμές ακινήτων (έωψς +6%), πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα (έως +15%), Χρέος ιδιωτικού τομέα (έως 160% του ΑΕΠ), παθητικό χρηματοπιστωτικού τομέα (έως +16,5%), μερίδιο εξαγωγών (έως -6%), ανεργία (έως +10%).

Δεν μιλάμε πλέον για δύο βασικούς δημοσιονομικούς δείκτες (έλλειμμα, χρέος) που θεωρητικά επιτρέπουν την άσκηση διαφορετικών πολιτικών για την επίτευξή τους, αλλά για ένα συνολικό και αναλυτικό οικονομικό υπόδειγμα, ένα "καλούπι" στο οποίο πρέπει να χωρέσουν όλες οι οικονομίες! Εδώ ο "χασάπης" του νεοφιλελευθερισμού φόρεσε τη στολή για "σατανιστικές" μαγγανείες!

Πρόκειται για τόσο "στενό κορσέ", ώστε είναι πλέον παντελώς αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι ένα άλλο υπόδειγμα (ανατροπής της λιτότητας - για να μη μιλήσουμε για σοσιαλισμό) να ευδοκιμεί σε αυτό το πλαίσιο!

3. Χρέος, έλλειμμα:
Προβλέπεται ότι οι προϋπολογισμοί των κρατών-μελών πρέπει να είναι πλεονασματικοί ή ισοσκελισμένοι. Ορίζεται ανώτατο πλαφόν για το διαρθρωτικό έλλειμμα το 0,5% του ΑΕΠ!

Όσον αφορά το χρέος, κάθε κράτος-μέλος πρέπει να μειώνει το χρέος του που υπερβαίνει το το όριο του 60% του ΑΕΠ κατά 5% ετησίως!

Οι παραπάνω αλλαγές θα πρέπει να ενταχτούν στην εθνική νομοθεσία των χωρών-μελών και κατά προτίμηση στο Σύνταγμα!

Μπροστά σε αυτές τις νέες ρυθμίσεις, τα παλιά ανώτατα όρια του Μάαστριχτ (έλλειμμα 3% του ΑΕΠ και χρέος 60% του ΑΕΠ) μοιάζουν με "χάδια"...

4. Ενισχυμένη εποπτεία:
Για τα κράτη-μέλη που βρίσκονται σε καθεστώς μνημονίου ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες αναφορικά με τη χρηματο-οικονομική σταθερότητα που μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς τα άλλα κράτη-μέλη ή την Ε.Ε. σαν σύνολο, επιβάλλεται καθεστώς "ενισχυμένης εποπτείας". Στο πλαίσιο αυτό:

-Η Κομισιόν, η ΕΚΤ ή και το ΔΝΤ (εάν ζητηθεί από τα ευρωπαϊκά όργανα η συνδρομή του) αποστέλλουν κλιμάκια για τριμηνιαίες επιθεωρήσεις. Θεσμοθετείται επίσης η αποστολή τεχνικής βοήθειας με τη μορφή "task force".
-Τα μέτρα που κάθε κράτος-μέλος οφείλει να πάρει για τη διόρθωση των μακρο-οικονομικών ανισορροπιών αποτυπώνονται σε πολυετές Πρόγραμμα Μακρο-οικονομικής Προσαρμογής το οποίο εγκρίνεται από την Κομισιόν και το Συμβούλιο.
-Το καθεστώς της "ενισχυμένης εποπτείας" διατηρείται για τη χώρα μέχρι να αποπληρώσει το 75% της βοήθειας που έχει λάβει.

Με λίγα λόγια, με τη μορφή της «ενισχυμένης εποπτείας", τα μνημόνια ενσωματώνονται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

5. Δάνεια ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας):
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) έχει μόνιμο χαρακτήρα και αποτελεί μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), που είχε προσωρινό χαρακτήρα. Με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2011:

- Θεσπίζεται ως ο μοναδικός μόνιμος μηχανισμός στην ΟΝΕ που έχει την αποκλειστική ευθύνη να παρέχει ρευστότητα στα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες (είτε αυτές αφορούν τα δημοσιονομικά είτε τις τράπεζες).
- Μπορεί να παρεμβαίνει τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή αγορά ομολόγων και παρέχει δάνεια σε χώρες που δεν μπορούν να δανειστούν από τις αγορές ή για την ανακεφαλαίωση τραπεζών.
- Σε περίπτωση δανείων για ανακεφαλαίωση τραπεζών, τα δανειακά κεφάλαια δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλο σκοπό.
- Ο ρόλος του ως πιστωτή προσομοιάζει με αυτόν του ΔΝΤ: έχει καθεστώς πιστωτή υψηλής εξασφάλισης (πιστωτής πρώτης προαίρεσης) και τα στελέχη του απολαμβάνουν ασυλία από δικαστικές έρευνες!

Με λίγα λόγια, η Ευρωζώνη και η Ε.Ε. έχουν το δικό τους ΔΝΤ!

6. Τραπεζική "ενοποίηση" και εποπτεία:
Η διαδικασία της τραπεζικής ενοποίησης και εποπτείας βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Κεντρικός της πυλώνας είναι η τραπεζική "εκκαθάριση", δηλαδή η οργανωμένη πτώχευση ή ανακεφαλαίωση τραπεζών χωρίς να επιβαρυνθεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), δηλαδή τα κράτη-πιστωτές. Ενώ λοιπόν ο ESM έχει "προικισθεί" με τη δικαιοδοσία να χρηματοδοτεί ανακεφαλαιώσεις τραπεζών, με την τραπεζική εκκαθάριση (που είναι ο δεύτερος πυλώνας της τραπεζικής "ενοποίησης" αλλά στην πραγματικότητα η απόλυτη προϋπόθεσή της), απαλλάσσεται τέτοιων βαρών, αφού το Eurogroup της 19ης Δεκεμβρίου 2013 αποφάσισε ότι σε περίπτωση ανακεφαλάιωσης ή πτώχευσης τραπεζών τα βάρη θα επωμιστούν κατά σειρά οι ιδιώτες μέτοχοι των τραπεζών, οι ομολογιούχοι και οι καταθέτες τους - το γνωστό "bail-in". Στο πλαίσιο του δεύτερου αυτού πυλώνα της τραπεζικής ενοποίησης θα σχηματιστεί ειδικό Ταμείο, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί σταδιακά από τις τράπεζες και θασ συμβάλλει στα κόστη ανακεφαλαίωσης τραπεζών που αντιμετωπίζουν κρίση. Το Ταμείο αυτό θα αρχίσει να λειτουργεί σταδιακά από το 2016 αλλά θα είναι πλήρως επιχειρησιακό σε μία δεκαετία.

7. Ποινές για τα "απείθαρχα" κράτη-μέλη:
Στο θεσμικό πλαίσιο της ΟΝΕ και της Ε.Ε. εντάσσεται πλέον ένα συστηματικό ποινολόγιο για τα "απείθαρχα" κράτη-μέλη, στο πλαίσιο του οποίου οι ποινές επιβάλλονται ταχύτατα και με σχεδόν αυτοματοποιημένη διαδικασία.
Το ποινολόγιο αυτό κλιμακώνεται ως εξής:

-Για μη ανάληψη δράσης από το κράτος-μέλος για τη διόρθωση των αποκλίσεων στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, επιβάλλεται η τοκοφόρος κατάθεση (δηλαδή δέσμευση ποσού) ίση με το 0,2% του ΑΕΠ.
-Εάν έχει διαπιστωθεί υπερβολικό έλλειμμα και ταυτόχρονα το κράτος-μέλος παραβιάζει τις υποχρεώσεις δημοσιονομικής προσαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τότε επιβάλλεται από το Συμβούλιο εντός 20 ημερών άτοκη κατάθεση ίση με το 0,2% του ΑΕΠ.
-Εάν το κράτος-μέλος εξακολουθεί να μη λαμβάνει μέτρα, τότε το Συμβούλιο επιβάλλει εντός 20 ημερών πρόστιμο ίσο με το 0,2% του ΑΕΠ.
-Σε περαιτέρω μη συμμόρφωση του κράτους-μέλους, επιβάλλεται πρόστιμο 0,2% του ΑΕΠ συν τη διαφορά του ελλείμματος του κράτους-μέλους με το 3% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, παγώνει ο δανεισμός από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και Ανάπτυξης (ΕΤΕπ).
-Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014-2020 (κοινοτικό πλαίσιο στήριξης γι' αυτή την επταετία), που είναι στην πορεία έγκρισής του από το Ευρωκοινοβούλιο, προβλέπεται μέχρι και η πλήρης αναστολή χρηματοδοτήσεων προς το απείθαρχο κράτος-μέλος.Συγκεκριμένα, προβλέπεται η αναστολή μέρους ή του συνόλου των δεσμεύσεων και πληρωμών (σ.σ. δηλαδή των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων) εάν ένα κράτος-μέλος «δεν έχει αναλάβει επαρκή δράση στο πλαίσιο: α) ειδικών μέτρων που απευθύνονται ρος τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης δυνάμει του άρθρου 136.1, β) της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, γ) της διαδικασίας μακρο-οικονομικών ανισορροπιών, δ) του προγράμματος στο πλαίσιο διευκόλυνσης για το μεσοπρόθεσμο ισοζύγιο πληρωμών, ε) του προγράμνματος στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματο-οικονομικής Σταθεροποίησης (σ.σ. EFSF), στ) της χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού ΜΗχανισμού Σταθερότητας (σ.σ. ESM)».