Το Podemos μπροστά στα προβλήματα συνέχειας

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την επιτυχία του σχήματος Podemos και για τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις στην Ισπανία. Σε πολλά πράγματα τα τελευταία χρόνια η ισπανική κοινωνία μοιάζει με την ελληνική, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια του μνημονίου. Το κίνημα των αγανακτισμένων, οι τεράστιες διαδηλώσεις, τα μεγάλα εκλογικά ποσοστά της Αριστεράς. Πολλοί σπεύδουν να συγκρίνουν το επίπεδο συνείδησης των δύο λαών. Αναρωτιούνται γιατί στην Ελλάδα σταμάτησαν να γίνονται τόσες πολλές διαδηλώσεις, γιατί δεν έχουμε κι εμείς έναν πολιτικό σχηματισμό σαν το Podemos, γιατι οι Έλληνες δεν ξεσηκώνονται όπως οι Ισπανοί.
Στην πραγματικότητα και τα δύο κινήματα στην Ελλάδα και την Ισπανία έχουν κάνει παρόμοια πράγματα, απλά σε διαφορετικό χρόνο. Ο ενθουσιασμός που συνοδεύει αυτή τη στιγμή το Podemos μοιάζει με το ρεύμα που απέκτησε ο ΣΥΡΙΖΑ τα τελευταία χρόνια. Επομένως δεν έχουν τόσο νόημα οι ευθείες συγκρίσεις, ούτε το «να γίνουμε Ισπανία», γιατί κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιαίτερες συνθήκες, όσο να δούμε τι έχουμε να κρατήσουμε και τι να αφήσουμε από την ισπανική εμπειρία. 
Η επιτυχία και τα όρια  του Podemos 
Υπενθυμίζουμε ότι στις ευρωεκλογές του Μαΐου το Podemos κατάφερε να εκλέξει πέντε ευρωβουλευτές με 1.245.948 ψήφους και  ένα 8%, με μια καμπάνια πολύ λίγων μηνών. Αυτό που εμφανίζεται σαν το μεγάλο ατού του Podemos είναι η ανοιχτή υποδοχή αγωνιστών και οι δημοκρατικές του διαδικασίες. Πράγματι το γεγονός ότι οι υποψήφιοί του επιλέχτηκαν με δημοψήφισμα και όχι μέσα σε κλειστά γραφεία είναι σημαντικό. Είναι επίσης ενδιαφέρουσα και η δομή του Podemos, με τους κύκλους-συνελεύσεις ανθρώπων σε κάθε περιοχή, που συζητούν δημοκρατικά και αποφασίζουν.
 Όμως η επιτυχία του Podemos δεν στηρίχθηκε  τόσο στις δομές του όσο στο γεγονός ότι μπόρεσε με έναν πρωτότυπο τρόπο να εκφράσει το μεγαλειώδες κίνημα που προϋπήρξε. Το κίνημα των αγανακτισμένων και λίγο αργότερα οι απεργίες των ανθρακωρύχων, των πυροσβεστών, η λευκή «παλίρροια» (mareas blancas) στα νοσοκομεία, το κίνημα  κατά των εξώσεων, οι καταλήψεις κτιρίων, το κίνημα των ανέργων και κυρίως οι μεγάλες πορείες «αξιοπρέπειας» στις 22 Μάρτη, έδωσαν στο Podemos τεράστια ώθηση. Έτσι κατάφερε μέσα σε λίγες γραμμές να διατυπώσει ένα πρόγραμμα που πατούσε στις λαικές ανάγκες. Κατάφερε να πείσει τους ανθρώπους που ήταν μακριά από την πολιτική, που δεν ψήφιζαν ποτέ, που ήταν απογοητευμένοι, ότι αξίζει να στηρίξουν κάτι καινούργιο, κάτι που πραγματικά θα τους δώσει χώρο και λόγο.
Τώρα το Podemos ετοιμάζει έναν νέο κύκλο διαδικασιών, ο οποίος θα ολοκληρωθεί το φθινόπωρο με μια μεγάλη συνέλευση που λέγεται «Ναι, μπορούμε» και την οποία οργανώνει μια ομάδα 25 ανθρώπων, καθορισμένη από τον Πάμπλο Ιγκλέσιας, τον άτυπο ηγέτη του Podemos. Αυτή η ομάδα ονομάστηκε από κάποιους δυσαρεστημένους και ως «κλειστή λίστα». Η πρόταση αυτή εγκρίθηκε σε ψηφοφορία μέσω διαδικτύου, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 50.000 άνθρωποι.
Και πάλι μέσα από συζητήσεις και ψηφοφορίες, που θυμίζουν δημοψήφισμα, ο κόσμος θα αποφασίσει τη μορφή και το πρόγραμμα του σχήματος για το επόμενο διάστημα, τις συνεργασίες του με τα άλλα κόμματα της Αριστεράς κλπ. 
Ένα ακόμα στοιχείο επιτυχίας για το Podemos είναι και η στήριξη που έχει δώσει στα εθνικά κινήματα αυτοδιάθεσης των Καταλανών και των Βάσκων. Αξίζει εδώ μια αναφορά και στο νέο σχηματισμό Γκουανιέμ Μπαρσελόνα (που σημαίνει «ας κερδίσουμε τη Βαρκελώνη» στα Καταλανικά), ο οποίος έχει βάλει στόχο να κερδίσει στις δημοτικές εκλογές και μοιάζει πολύ με το Podemos. Πατάει κυρίως πάνω στο κίνημα ενάντια στα στεγαστικά δάνεια, όμως προχωρά ακόμα παραπέρα, διεκδικώντας διαγραφή του χρέους, δημοκρατία στην πόλη κλπ. 
Συνοψίζοντας τα θετικά αυτών των σχημάτων, μπορούμε να αναφέρουμε τη διάθεση να βρεθεί ο τρόπος να νιώθουν οι ψηφοφόροι ότι το Podemos είναι όλοι αυτοί που αποφασίζουν και συμμετέχουν από κοινού, είναι επίσης το γεγονός ότι μπόρεσαν να συνενώσουν τις διαφορετικές αντιστάσεις κάτω από μια πλατφόρμα, ότι υλοποίησαν τη δέσμευσή τους να παίρνουν οι ευρωβουλευτές μόνο το αναγκαίο μέροςαπό τον μισθό του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και ότι απέδειξαν τουλάχιστον σε επίπεδο φόρμας ότι κινούνται έξω από το παραδοσιακό κομματικό κατεστημένο ακόμα και της Αριστεράς. 
Όμως από δω και πέρα αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί το Podemos κυρίως καλείται να αποφασίσει τι τελικά θα είναι. Θα είναι κόμμα; Θα είναι κίνημα; Μέχρι ποιο επίπεδο αποφασίζει πραγματικά ο κόσμος και πόσο αποφασίζουν τα πιο προβεβλημένα στελέχη του και ιδιαίτερα ο Πάμπλο Ιγκλέσιας που είναι ιδιαίτερα  «αγαπητός» από τα ΜΜΕ; Πόσο εφικτό είναι να ψηφίζουν τα μέλη του Podemos για όλα και ποιος μπορεί τελικά να είναι μέλος του Podemos; Με βάση ποια κριτήρια παίρνονται οι αποφάσεις; Υπάρχουν θεωρητικά εργαλεία και ιστορικές αναφορές που μπορούν να βοηθήσουν σ’ αυτή τη διαδικασία; Πόσο η «καινούργια» εμπειρία χρειάζεται την «παλιά»; 
Είναι προφανές ότι δεν μπορούν να απαντηθούν όλα αυτά τα ερωτήματα, γιατί το εγχείρημα είναι σε εξέλιξη, όπως και η ίδια η ταξική πάλη στην Ισπανία. Άλλωστε υπάρχει ο κίνδυνος να εγκλωβιστούμε σε σχήματα όπως «τo Podemos είναι καταδικασμένο σε αποτυχία» ή «το Podemos είναι το κόμμα του μέλλοντος».
Το σίγουρο πάντως είναι ότι έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση μέσα στο Podemos, της οποίας οι λεπτομέρειες δεν είναι γνωστές και δεν έχουν δημοσιευτεί. Κυρίως εκφράζεται μια ανησυχία για το αν το Podemos θα καταλήξει σε μια από τα ίδια και για το ποιοι θα αποφασίζουν μέσα σ’ αυτό. Φαίνεται ότι από ένα πιο «αυτόνομο» κομμάτι υπάρχει κάποια δυσαρέσκεια και ως προς τις οργανωμένες δυνάμεις που συμμετέχουν σε αυτό, όπως η Ιzquierda Αnticapitalista (η τροτσκιστική αντικαπιταλιστική Αριστερά) και άλλες μικρότερες της επαναστατικής Αριστεράς.
Επίσης φαίνεται να υπάρχει και μια πιο ουσιαστική αγωνία για το κατά πόσο το Podemos θα παραμείνει πιστό στο ριζοσπαστικό του πρόγραμμα. Άλλωστε θα αναγκαστεί να κριθεί πολύ γρήγορα και γιατί πλησιάζουν οι εθνικές εκλογές και γιατί η κυβέρνηση έχει μια πολύ επιθετική ατζέντα για το επόμενο διάστημα. Ήδη ο νόμος ενάντια στις διαδηλώσεις και στις «παράνομες» απεργίες είναι ενέργεια πρωτοφανούς αυταρχικότητας και έχει σοκάρει την ισπανική κοινωνία. 
Δημοκρατία και ταξικότητα 
Βρισκόμενοι σχεδόν δύο αιώνες μετά την ίδρυση των πρώτων κομμάτων της Αριστεράς, καλό είναι να παραδεχτούμε πως δεν υπάρχει παρθενογένεση. Ό,τι παρουσιάζεται ως καινούργιο έχει ξαναεμφανιστεί με άλλη μορφή, αλλά με το ίδιο περιεχόμενο. Για παράδειγμα, οι «ανοιχτές ψηφοφορίες» έχουν εμφανιστεί στην ιστορία σε μεγάλες στιγμές, όπως ήταν η Ρώσικη Επανάσταση και τα σοβιέτ. Επίσης σε άλλες επαναστάσεις και εξεγέρσεις, αλλά και στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τύπου ΠΑΣΟΚ με τις ιντερνετικές ψηφοφορίες, αλλά και σε αναρχοαυτόνομες συλλογικότητες των λίγων ατόμων, όπως και στα κινήματα των πλατειών και των αγανακτισμένων, ή και σε συνελεύσεις μαχητικών σωματείων. Επομένως οι ψηφοφορίες του Podemos δεν αποτελούν κάτι το καινούργιο.
Αυτό που κάθε φορά κάνει τη διαφορά είναι πόσο τα σώματα που ψηφίζουν εκφράζουν και αντιπροσωπεύουν πραγματικές πλειοψηφίες. Και όχι οποιεσδήποτε πλειοψηφίες, αλλά εκείνους τους ανθρώπους που δουλεύουν σε οποιοδήποτε πόστο της «μηχανής» του συστήματος. Επιπλέον δεν αρκούν μόνο τέτοιες δομές. Χρειάζονται οργανωμένες διαδικασίες που να μεταφέρουν την ιστορική εμπειρία από γενιά σε γενιά. Χρειάζονται οργανωμένες διαδικασίες που συζητούν, αποφασίζουν, εκτιμούν, σχεδιάζουν σε καθημερινή βάση.
Χρειάζεται επίσης στρατηγική. Η Αριστερά, για παράδειγμα, οραματίζεται έναν κόσμο δικαιοσύνης που τον ονομάζει σοσιαλισμό, έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτό σημαίνει, στα λόγια τουλάχιστον, ότι η ταχτική της υπηρετεί αυτό τον στόχο.
Επιπροσθέτως ένα μέρος της Αριστεράς αντιλαμβάνεται ότι το πιο δυναμικό μέρος της κοινωνίας είναι η εργατική τάξη λόγω της θέσης της στην παραγωγή.
Όλα αυτά για το Podemos είναι ζητούμενα. Χρειάστηκαν όλα αυτά για να πετύχει; Όχι. Όμως χρειάζονται όλα αυτά για να συνεχίσει να εκφράζει τους πολλούς. 
Δεν μπορούμε να υποδείξουμε στους συναγωνιστές του Podemos, ούτε στους συντρόφους που αυτοπροσδιορίζονται ως μαρξιστές-επαναστάτες μέσα σε αυτό, πώς θα συνεχίσουν από δω και πέρα. Αναγκαστικά θα πρέπει να περάσουν από τους ίδιους δρόμους που πέρασαν όλοι οι αριστεροί τα τελευταία χρόνια, μια και δυστυχώς δεν υπάρχουν ευκολίες και παρακάμψεις. Η συμμετοχή και η προσπάθεια να νικήσουν οι αγώνες στην Ισπανία, η συνεργασία με την υπόλοιπη Αριστερά, η σύνδεση με την Αριστερά παγκοσμίως, το καθαρό και ριζοσπαστικό πρόγραμμα σίγουρα είναι τα πρώτα συστατικά μιας πετυχημένης διαδικασίας.  
Πάντως, για να γυρίσουμε στα δικά μας, φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει αυτά που δεν έχει κάνει το Podemos και το Podemos αυτά που δεν έχει κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν μπορέσουμε να συνδυάσουμε την εφευρετικότητα, την από τα κάτω διάθεση, την προσπάθεια ένωσης όσων αντιστέκονται, με την αριστερή παράδοση και κουλτούρα, με κατεύθυνση το σοσιαλισμό, τότε θα έχουμε ένα κόμμα πραγματικά δημοκρατικό που δεν θα χρειάζεται να μαζέψει όλα του τα μέλη σε μια πλατεία για να αποδείξει ότι είναι δημοκρατικό, τότε ναι, θα λέμε ότι Podemos. Μπορούμε!