Η φτώχεια και ο ρατσισμός «μεταδίδουν» τον Έμπολα

Ο ιός Έμπολα ανακαλύφθηκε το 1976. Τα συμπτώματά του είναι πονοκέφαλος, εμετός, διάρροια και –το πιο χαρακτηριστικό– ακατάσχετη αιμορραγία, εσωτερική και εξωτερική (από μάτια, στόμα, μύτη κ.λπ.). Ο ιός χτυπάει το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων. Προσβάλλει τα κύτταρα που θα εντόπιζαν και θα εξολόθρευαν τους «εισβολείς» στον οργανισμό και τα στρέφει ενάντια στον ίδιο τον οργανισμό. Επιτίθεται στα αιμοφόρα αγγεία καταστρέφοντάς τα, αλλά και στα όργανα.
Ο Έμπολα δεν μεταδίδεται από τον αέρα (όπως π.χ. η γρίπη), αλλά μόνο από τα σωματικά υγρά, όπως αίμα, σάλιο, σπέρμα, ούρα. Αυτό τον καθιστά δύσκολα διαδιδόμενο από άνθρωπο σε άνθρωπο. Έτσι τα θύματά του στο παρελθόν ήταν λίγα.
Φέτος, όμως, η έκρηξη του ιού στην Δυτική Αφρική είναι η πιο εκτεταμένη και η πιο θανατηφόρα στην ιστορία του. Στις 5 Σεπτέμβρη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακοίνωσε ότι 2.097 θάνατοι σε 3.944 προσβεβλημένους/ες δηλώθηκαν σε Λιβερία, Γουινέα και Σιέρα Λεόνε. Στη Νιγηρία δηλώθηκαν 28 κρούσματα με 8 νεκρούς.
Δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή θεραπεία ή εμβόλιο για τον Έμπολα. Διαβάσαμε για το Zmapp, ένα φάρμακο σε πειραματικό στάδιο που επιτράπηκε εσπευσμένα η χορήγησή του, θεράπευσε ήδη δυο Αμερικανούς γιατρούς και έχει καλή επίδοση στους πιθήκους. Όμως τα ελάχιστα αποθέματα που υπήρχαν εξαντλήθηκαν ήδη. Άλλα «φάρμακα» που προσπαθούν να πλασάρουν στην Αφρική οι εταιρείες, όπως το Nano Silver (που χρησιμοποιείται για την απολύμανση τροφών), δεν έχουν αποδείξει καμιά ικανότητα να χτυπήσουν τη νόσο. Οπότε, ή θα χτυπήσουν κέρδη ή θα χτυπήσουν δωρεάν ανθρώπινα πειραματόζωα πατώντας πάνω στην απελπισία των ανθρώπων στη Δ. Αφρική. Και βέβαια, δεν θα χορηγηθούν ποτέ σε λευκό Δυτικό.
Μπορεί να γίνει κάτι;
Οι προηγούμενες εμφανίσεις του ιού είχαν λίγα θύματα και αυτά ανάμεσα στον φτωχό αγροτικό πληθυσμό. Σήμερα που χιλιάδες φτωχοί έχουν στοιβαχτεί στην κυριολεξία στις παραγκουπόλεις των μεγάλων πόλεων της Αφρικής, η δυνατότητα μετάδοσης –με τη βοήθεια της ανύπαρκτης δημόσιας περίθαλψης– μεγάλωσε. Επίσης, η έρευνα για εμβόλιο ή για θεραπεία της νόσου δεν προχώρησε, αφού δεν ήταν κερδοφόρα για τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. «Η επιδημία Έμπολα δεν είναι παρά η αντανάκλαση της υγειονομικής κρίσης στην Αφρική λόγω των μεγάλων ελλείψεων σε προσωπικό, εξοπλισμό και φάρμακα, που θα μπορούσαν να προστατεύσουν τους πληθυσμούς ιδίως των περιοχών που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας», σημειώνει ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, Πολ Φάρμερ.
Πράγματι, όπως μας πληροφορούν επιστήμονες παγκόσμια, αλλά και εδώ στην Ελλάδα το ΚΕΕΛΠΝΟ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων): 
Ο ιός Έμπολα σκοτώνεται εύκολα με σαπούνι, χλωρίνη, το φως του ήλιου ή το στέγνωμα. Αν τα ρούχα μολυνθούν με υγρά, μπορούν να απολυμανθούν πλένοντάς τα στο πλυντήριο. 
Ο ιός Έμπολα δεν επιζεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επιφάνειες που είναι εκτεθειμένες στον ήλιο ή έχουν στεγνώσει. Ο κίνδυνος να εκτεθείτε στον ιό Έμπολα είναι εξαιρετικά χαμηλός. Δεν κινδυνεύετε να μολυνθείτε με τον ιό Έμπολα ανταλλάσσοντας χρήματα ή αγαθά ή κολυμπώντας σε πισίνα.
Ο ιός Έμπολα δεν μεταδίδεται από τα κουνούπια.
Ο κίνδυνος μόλυνσης εξουδετερώνεται λαμβάνοντας τα ακόλουθα προληπτικά μέτρα: αποφυγή άμεσης επαφής με το αίμα ή τα σωματικά υγρά ασθενούς ή ατόμου που έχει αποβιώσει καθώς και με αντικείμενα που μπορεί να έχουν μολυνθεί, αποφυγή απευθείας επαφής με άγρια ζώα και την κατανάλωση κρέατος θηραμάτων, αποφυγή της σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις. 
Δεν φαίνονται δύσκολα ή ακριβά όλα τα παραπάνω. Ούτε η εξασφάλιση χώρων στα νοσοκομεία που να απομονώνουν τους ανθρώπους που νοσούν, για να σταματήσει η διάδοση της νόσου. Κι όμως, για τα φτωχά κράτη της Δ. Αφρικής και για τα καταρρέοντα συστήματα δημόσιας υγείας τους είναι ανέφικτα. 
Στη Γουινέα αντιστοιχεί ένας γιατρός σε κάθε 10.000 κατοίκους. Στη Σιέρα Λεόνε υπάρχουν μόνο 200 γιατροί για τα 6 εκατομμύρια των κατοίκων της! Βασική υγειονομική προστασία, όπως γάντια μίας χρήσης και απολυμασμένες βελόνες για τα εμβόλια, δεν υπάρχει στα νοσοκομεία, με αποτέλεσμα να νοσούν και πεθαίνουν και από το (ελάχιστο) νοσηλευτικό προσωπικό.
Ο Έμπολα είναι θανατηφόρος ιός. Αλλά δεν είναι αυτός η κύρια αιτία για τους περισσότερους από τους θανάτους. Το ποσοστό των πληγέντων που πεθαίνει θα μπορούσε αντί να είναι κοντά στο 80% να είναι στο 10%. 
Αν ένας αγρότης ή βοσκός μπορούσε να πλύνει τα χέρια του με νερό και σαπούνι μετά την επαφή του με τα ζώα, αυτό θα ήταν αρκετό για τη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων να εμποδίσει τη μετάδοση του ιού. Αν υπήρχε η δυνατότητα στοιχειώδους απολύμανσης, επίσης. Όμως μιλάμε για χώρες όπου εκατοντάδες χιλιάδες δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Ούτε τους περνάει από το νου να πλένουν καθημερινά τα χέρια, τα ρούχα ή τα σπίτια τους...
Επίσης, βασική βοήθεια για τους ασθενείς ώστε να αυξήσουν την πιθανότητα επιβίωσής τους υπάρχει με αντιπηκτικά αίματος και υγρά με γλυκόζη (ενέσιμα). Αλλά ούτε αυτά παρέχονται στη φτωχή πλειονότητα των Δυτικοαφρικανών.
Ρατσισμός
Η έξαρση του ιού σήμανε και έξαρση του ρατσισμού σε πολλές περιπτώσεις. Το Fox News στις ΗΠΑ χαρακτήριζε την έξαρση του ιού Έμπολα στη Δ. Αφρική ως «απειλή» για την Αμερική. Διάφορα πρωτοσέλιδα στον Τύπο μιλούσαν για θανατηφόρες «ξένες» ασθένειες που είναι εν δυνάμει μεγάλες απειλές για τη χώρα. Ακροδεξιές φωνές στις ΗΠΑ ζητούσαν να σταματήσουν οι πτήσεις από και προς τις χώρες τις Δυτικής Αφρικής που πλήττονται, αδιαφορώντας αν αυτό θα απέκλειε κάθε πιθανή βοήθεια και θα κόστιζε περισσότερους θανάτους. Τρομοκράτηση του πληθυσμού υπήρχε και από τα βρετανικά ΜΜΕ.
Από την άλλη, όλες/οι θυμόμαστε την ανατριχιαστική δήλωση «Ο κύριος Έμπολα μπορεί να λύσει το πρόβλημα μέσα σε τρεις μήνες» που έκανε στους δημοσιογράφους ο Λε Πεν, πατέρας της Μαρίν Λε Πεν, σε κοκτέιλ πάρτι πριν από την εκλογική συγκέντρωση του Εθνικού Μετώπου στη Μασσαλία, αναφερόμενος στην «πληθυσμιακή έκρηξη» παγκοσμίως.
Για πολλούς αναλυτές, ακόμα και γιατρούς ή σχετιζόμενους με τα συστήματα υγείας, η ασθένεια δεν θα μπορούσε να χτυπήσει με αυτή την ένταση λευκούς στη Δύση, και δεν θα αφηνόταν να διαδοθεί. 

Ο καπιταλισμός δεν θεραπεύει, σκοτώνει

Σε μια κοινωνία που δεν θα βασιζόταν στο κυνήγι του μέγιστου κέρδους, αν οι μεγάλες φαρμακευτικές αρνούνταν να παραγάγουν φάρμακα για «μη κερδοφόρες» ασθένειες όπως ο Έμπολα ενώ παράγουν δεκάδες κερδοφόρα φάρμακα (π.χ. για την πίεση, που θα έφτανε ένα και καλό), θα αναλάμβανε το κράτος να τις εθνικοποιήσει, επιτρέποντας τα έσοδα από τις κερδοφόρες θεραπείες να εξισορροπήσουν τα έξοδα για την έρευνα, την ανάπτυξη και την παραγωγή των μη κερδοφόρων θεραπειών.
Επίσης, αντί τα δισεκατομμύρια να δίνονται σε έρευνες για χημικά όπλα ή για την «επαναπροώθηση» μεταναστών, θα μπορούσαν να δοθούν στην ανακάλυψη εμβολίων και θεραπειών. Όχι μόνο για τον Έμπολα, που έχει γίνει φέτος «φίρμα» στα ΜΜΕ, αλλά και για τις άλλες, πολύ πιο μαζικές και  θανατηφόρες ασθένειες που χτυπούν την Αφρική και γενικά τον παγκόσμιο φτωχό «Νότο». Για παράδειγμα, η ελονοσία (μαλάρια) κοστίζει πολλές χιλιάδες νεκρούς κάθε χρόνο. Το 2010 υπήρχαν 655.000 θάνατοι από ελονοσία, με το 91% από αυτούς στην Αφρική και το 85% να είναι παιδιά κάτω των 5 χρόνων. Η ελονοσία στη Δύση έχει αντιμετωπιστεί. Αλλά εκεί η «αγορά» (δηλαδή ο καπιταλισμός και οι φαρμακευτικές του εταιρείες) φαίνεται ότι δεν έχουν αρκετό κέρδος ή άλλο κίνητρο για να τη θεραπεύσουν. Επίσης, ξέχασαν και τα «παιδάκια της Αφρικής που πεινάνε και πεθαίνουν», ένα σλόγκαν με το οποίο μας βομβάρδιζαν στο παρελθόν για να αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη που εμείς –στον δυτικό καπιταλισμό– δεν πεινάμε. Ίσως γιατί από την κρίση και μετά και οι φτωχοί στη Δύση (και στην Ελλάδα) πεινάνε.
Κλείνοντας, παραθέτουμε τη δήλωση που έκανε ο John Ashton, πρόεδρος της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για αριστεριστής. Ο Ashton έγραψε ένα καυστικό άρθρο γνώμης στον «Independent» της Κυριακής 3 Αυγούστου. Εκεί τονίζει συμπερασματικά: «Το σκάνδαλο της απροθυμίας της φαρμακευτικής βιομηχανίας να επενδύσει στην έρευνα και να παραγάγει φάρμακα και εμβόλια, πράγμα που αρνούνται να κάνουν επειδή τα νούμερα είναι κατά τη γνώμη τους πολύ μικρά και δεν δικαιολογούν την επένδυση, αποτελεί την ηθική χρεοκοπία του καπιταλισμού που λειτουργεί στο κενό ενός ηθικού και και κοινωνικού πλαισίου».