Επικίνδυνη κλιμάκωση σε Ιράκ-Συρία

Τα αμερικανικά αεροπορικά χτυπήματα περνάνε από την «αποτρεπτική-ανθρωπιστική» φάση προστασίας κυνηγημένων πληθυσμών στην «επιθετική» φάση ενάντια σε πόλεις και θέσεις που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος, ενώ ήδη εξαπέλυσαν τα πρώτα χτυπήματα σε βάσεις των τζιχαντιστών και στη Συρία. Έχουν ήδη αποσταλεί 1.600 στρατιωτικοί στο Ιράκ, για συμβουλευτικό ρόλο στον ιρακινό κυβερνητικό στρατό. 
Οι ΗΠΑ βέβαια αποφεύγουν να εμπλακούν μονομερώς και κάνουν εντατικές προσπάθειες να συγκροτηθεί η ευρύτερη δυνατή διεθνής συμμαχία: Ο υπ. Εξ. Τζον Κέρι περιόδευσε εκτάκτως σε Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο και Τουρκία. Παρασκηνιακά, έγιναν και διαβουλεύσεις με την ιρανική ηγεσία. 
Αποφεύγουν επίσης την εμπλοκή Αμερικανών φαντάρων: Η επιλογή της Ουάσινγκτον είναι ο εξοπλισμός των Κούρδων Πεσμεργκά, της ιρακινής κυβέρνησης και κάποιων Σύρων ανταρτών.
Τι δείχνει η επέμβαση
Η νέα αμερικανική παρέμβαση είναι αποκαλυπτική με πολλούς τρόπους.
Πρώτον, επιβεβαιώνει τη σημασία της Μέσης Ανατολής (και ιδιαίτερα του Ιράκ) για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό: Είναι η τρίτη αμερικανική στρατιωτική επίθεση στο Ιράκ τα τελευταία 24 χρόνια και ο Ομπάμα είναι ο τρίτος Αμερικανός πρόεδρος από τους τέσσερις τελευταίους που επεμβαίνει στην πολύπαθη χώρα. Τα ιδιοτελή κίνητρα είναι σαφή σε όποιον θέλει να βλέπει: Τόσα χρόνια, τα αποτρόπαια εγκλήματα (πχ. αποκεφαλισμοί και εκτελέσεις) του Ισλαμικού Κράτους είναι επίσημη κρατική πολιτική στη Σαουδική Αραβία, αλλά δεν διαμαρτύρεται κανείς από τη Δύση.
Δεύτερον, αποδεικνύει πως η κλιμάκωση μπορεί πολλές φορές να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η «προστασία των αμάχων» έγινε «επιθετικές αεροπορικές επιδρομές». Το «όχι μπότες στο έδαφος» έγινε «αποστολή δύναμης με συμβουλευτικό ρόλο». Να θυμίσουμε ότι έτσι ξεκίνησε και η αμερικανική δραστηριότητα στο Βιετνάμ. Ήδη ο νούμερο 1 υπεύθυνος για στρατιωτικά ζητήματα στις ΗΠΑ, ο στρατηγός Ντέμπσεϊ, αμφισβητεί δημόσια τον Ομπάμα, πιέζοντας για ενδεχόμενες χερσαίες επιχειρήσεις. Ο Λευκός Οίκος απάντησε πως θα εξετάζεται «κατά περίπτωση» αυτό το ενδεχόμενο. Τίποτε δεν αποκλείει λοιπόν μια σταδιακή «διολίσθηση» σε έναν κανονικό πόλεμο.  
Τρίτον, αποκαλύπτεται παρ’όλα αυτά η αδυναμία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Αυτή καταγράφεται στις δημόσιες διαφωνίες. Η λεγόμενη «ρήξη στρατιωτικής-πολιτικής ηγεσίας» δεν είναι μια κόντρα «των γερακιών του Πενταγώνου» με τα (υποτιθέμενα) «περιστέρια του Λευκού Οίκου». Οι ρόλοι («πρόθυμοι» και «διστακτικοί») έχουν αλλάξει πολλές φορές (σε Αφγανιστάν, Λιβύη, Συρία, Ιράκ). Το βασικό πρόβλημα των στρατηγών είναι πως δεν ανέχονται ημίμετρα: Είτε ο στρατός εμπλέκεται αποφασιστικά «για να φέρει μια δουλειά σε πέρας» είτε μένει απ’ έξω «για να αποφύγει ενδεχόμενη κλιμάκωση που δεν έχει σχεδιάσει ο ίδιος». Το πρόβλημα του Ομπάμα είναι πως είναι «καταδικασμένος» από τον διεθνή συσχετισμό δύναμης να κινείται με «ημίμετρα», ελπίζοντας να διατηρήσει τον έλεγχο των εξελίξεων.
Εν τω μεταξύ, όλα τα «κοράκια» βρήκαν ευκαιρία να πετάξουν πάνω από τη Μέση Ανατολή. Η Βρετανία επιδιώκει να δημιουργήσει βάσεις στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν (αντιστρέφοντας τα τετελεσμένα της υποχώρησης της «παλιάς αυτοκρατορίας» από τον Κόλπο). Η Γαλλία ήδη έπληξε στόχους στο Ιράκ, επιδιώκοντας να ανακτήσει το ρόλο που έχασε με την απουσία της από την εισβολή του 2003. Οι τοπικοί παίκτες ξεδιπλώνουν τις τακτικές τους (η Τουρκία σε συνάρτηση με το κουρδικό, το Ιράν με στόχο να μη χάσει τον έλεγχο της χώρας από τις ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία με στόχο να αποσπάσει τη χώρα από το Ιράν και παράλληλα να διασφαλίσει πως δεν θα κινδυνεύσει από μια «τζιχάντ» στο εσωτερικό της κλπ.). 
Δυσκολίες για τις ΗΠΑ
Επιστρέφοντας στην αβεβαιότητα του αμερικανικού σχεδίου: Πριν μερικές ημέρες, το κεντρικό άρθρο του Stratfor (το κορυφαίο γεωστρατηγικό think tank των ΗΠΑ), ξεκινούσε με ένα βιτριολικό σχόλιο, ενδεικτικό της κατάστασης πνευμάτων: «Ο πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε πως δεν έχει σαφές σχέδιο για την αντιμετώπιση της απειλής στη Μέση Ανατολή. Είναι πάντα χρήσιμο ένας πρόεδρος να αναγνωρίζει ότι δεν έχει σχέδιο. Αλλά δεν είναι σοφό να το παραδέχεται δημόσια». 
Η προσπάθεια της Ουάσινγκτον να προσεγγίσει το Ιράν γίνεται μετ’ εμποδιων. Πρώτα, οι Σαούντ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έβαλαν βέτο στην παρουσία της ιρανικής ηγεσίας στις συνεννοήσεις. Πλέον εξελίσσεται ένα παζάρι (το Ιράν απέρριψε αρχικά τη συνεργασία, επανήλθε με δική του πρόταση συνεννόησης που απέρριψαν οι ΗΠΑ κ.ο.κ.) με δύσκολη κατάληξη.
Στη Συρία, η δημιουργία «αξιόπιστου» πεζικού σκοντάφτει. Η συνεργασία με τον Άσαντ απορρίφθηκε, αλλά και η συνεργασία με τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες συναντά μεγάλες αντιδράσεις. Η μόνη λύση για τον Ομπάμα ήταν να υποσχεθεί εκπαίδευση μόνο σε 5.000 αυστηρά επιλεγμένους «δικούς μας» αντάρτες. Ένα πενιχρό νούμερο που ακόμα κι αυτό δέχεται πυρά («όλοι ξέρουμε πως ακόμα και οι “επιλεγμένοι” δεν είναι τόσο “δικοί μας”»). 
Πράγματι, στη Συρία η κατάσταση είναι χαοτική. Αλλού οι αντάρτες επιμένουν στον «διμέτωπο πόλεμο» ενάντια σε καθεστώς και Ισλαμικό Κράτος. Αλλού (πχ. στη Νότια Συρία) υπάρχουν φήμες για εκεχειρία με τους τζιχαντιστές «μέχρι να πέσει ο Άσαντ που είναι ο βασικός εχθρός». Αλλού (πχ. κοντά στο Χαλέπι και στις κουρδικές περιοχές) συμμαχούν με τις κουρδικές δυνάμεις και ιεραρχούν τους τζιχαντιστές ως «βασικό εχθρό».
Ανάλογες δυσκολίες «αξιόπιστου πεζικού» αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και με τους Κούρδους. Η επιλογή να εξοπλιστούν οι Πεσμεργκά είναι η πιο «ασφαλής» για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό: Το PKK είναι «τρομοκρατική οργάνωση», οι κουρδικές πολιτοφυλακές της Συρίας YPG είναι συνδεδεμένες με το PKK. Ωστόσο είναι κοινό μυστικό πως στο Ιράκ το PKK πρωταγωνιστεί στις μάχες, ενώ πλέον καλεί τους μαχητές του να επέμβουν και στη Συρία, όπου πρωταγωνιστούν ήδη οι YPG. 
Οι «σύμμαχοι στο Ιράκ
Στο ίδιο το Ιράκ, η σύμπραξη δεν είναι χωρίς αγκάθια. Ο πνευματικός ηγέτης των σιιτών Αλ Σιστάνι, «καλωσόρισε» την ξένη επέμβαση, ζητώντας όμως «σεβασμό στην εθνική μας κυριαρχία». Ο δημοφιλής πολιτικός ηγέτης Μοκτάντα Αλ Σαντρ από την άλλη απορρίπτει την «εμπλοκή των κατακτητών στον πόλεμο». Οι σουνίτες παραμένουν απρόθυμοι να βοηθήσουν όσο πέφτουν αμερικανικές βόμβες στις πόλεις τους.
Η πάλη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος δεν θα πρέπει να αφεθεί στις μεγάλες ή στις περιφερειακές δυνάμεις, που θα χειροτερεύσουν την κατάσταση. Την απειλή θα πρέπει να τη σταματήσουν οι Σύροι, οι Κούρδοι, οι Ιρακινοί, με τη δική τους κινητοποίηση και όχι υπό την ηγεσία των καθεστώτων (της Βαγδάτης, της Δαμασκού, του Ερμπίλ) που -με τη σημερινή τους μορφή και τις πολιτικές τους- είναι μέρος του προβλήματος.