Το Podemos ή θα είναι πραγματικά δημοκρατικό και ριζοσπαστικό ή δεν «θα μπορέσει»

Η διαπίστωση δεν είναι καινούργια. Το νέο, που έχει κάνει το γύρο του κόσμου, είναι ότι αν γίνονταν τώρα εκλογές, ο νεοϊδρυθείς πολιτικός σχηματισμός Podemos (μτφ. Μπορούμε) θα ήταν πρώτο κόμμα. Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα στην Ισπανία «El Pais», το Podemos βρίσκεται στο 27,7% και προηγείται του σοσιαλδημοκρατικού PSOE (26,2%) και του κυβερνώντος λαϊκού κόμματος, του PP (20,07%). Θυμίζουμε ότι το Podemos δημιουργήθηκε το Γενάρη του 2014 και είναι γέννημα των πλατειών και του κινήματος 15Μ. Άντλησε τη δύναμή του από το κίνημα των αγανακτισμένων, τους εργατικούς αγώνες, το κίνημα κατά των εξώσεων, τις καταλήψεις κτιρίων, το κίνημα των ανέργων και κυρίως τις μεγάλες πορείες «αξιοπρέπειας». Η επιτυχία του έγκειται στο ότι κατάφερε να διατυπώσει απλά ένα πρόγραμμα που πατούσε στις βασικές ανάγκες των ανθρώπων και ταυτόχρονα να οργανώσει από τα κάτω χιλιάδες αγωνιστές σε ολόκληρη την Ισπανία. Λίγους μόλις μήνες πριν πήρε 1.200.000 ψήφους, 8% και εξέλεξε πέντε ευρωβουλευτές. 
Κρίση και ελπίδα
Το γεγονός ότι μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να γίνει τόσο δημοφιλές είναι αποκαλυπτικό για την κρίση σε όλα τα επίπεδα, αλλά και για την ελπίδα που γεννά ένας σχηματισμός που δεν μοιάζει με κανέναν άλλον. Δεν πέρασε πολύς καιρός άλλωστε από τότε που εκατομμύρια Ισπανοί διαδήλωναν στους δρόμους ζητώντας την αλλαγή του συντάγματος και την κατάργηση της βασιλείας. Για άλλη μια φορά τα σκάνδαλα διαφθοράς βρίσκονται σε πρώτο πλάνο με συλλήψεις δημάρχων που δωροδοκούνταν. Η σήψη του πολιτικού συστήματος, η απονομιμοποίησή του στα μάτια του κόσμου που βλέπει τους άρχοντες να ζουν μέσα στη χλιδή ενώ οι άνεργοι ξεπερνούν τα 5 εκατομμύρια, κάνουν την κατάσταση εκρηκτική. Εν τω μεταξύ η αντίσταση, κυρίως σε τοπικό επίπεδο, ενάντια σε εξώσεις κ.ά., συνεχίζεται, αλλά όχι με την ένταση των προηγούμενων μηνών. Το κέντρο βάρους, όπως και στην Ελλάδα, έχει μεταφερθεί στο εκλογικό πεδίο, οδηγώντας σε έναν «ριζοσπαστικό ελεκτοραλισμό». Η μεγάλη εκλογική βάση του Podemos είναι άνθρωποι που δεν ψήφιζαν ποτέ και που τώρα κάνουν με τη μία το τεράστιο βήμα να ασχοληθούν με την πολιτική. Στο κινηματικό επίπεδο, είναι σημαντικό βέβαια ότι συνεχίζουν να γίνονται προσπάθειες από συνδικάτα και κοινωνικούς φορείς. Από τις 24 μέχρι τις 29 Νοέμβρη θα γίνουν νέες «πορείες αξιοπρέπειας» με σύνθημα: «Ψωμί, στέγη, δουλειά και αξιοπρέπεια». Μένει να δούμε πόσο η διάθεση για μια μεγάλη αλλαγή που αποτυπώνεται στα ποσοστά του Podemos θα εκφραστεί και στο δρόμο. 
Όλη αυτή η αναταραχή είναι που κάνει τις εξελίξεις μέσα στο ίδιο το Podemos τόσο κρίσιμες. Από τις αρχές του Σεπτέμβρη ξεκίνησαν οι διαδικασίες μετατροπής του σε κόμμα. Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει ότι η διαδικασία που ξεκίνησε στις 15 Σεπτέμβρη θα ολοκληρωθεί τη 15η Νοέμβρη με την εκλογή οργάνων. Κορυφαίο σημείο αυτής της διαδικασίας ήταν η μεγάλη συνέλευση που έγινε στις 18 και 19 Οκτώβρη στο στάδιο Vistalegre της Μαδρίτης, με 7000 ανθρώπους να φωνάζουν συνθήματα και να τραγουδούν. Στη συνέλευση παρουσιάστηκαν οι θέσεις για την ηθική, την πολιτική και το οργανωτικό. Φυσικά υπήρξαν διαφορετικές απόψεις, κάτι που είχε φανεί από τον Σεπτέμβρη, όταν ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο άτυπος ηγέτης, ο «κοτσίδας», όπως τον ονομάζουν πολλοί, συγκρότησε μια κλειστή τεχνική ομάδα που θα συντόνιζε τη διαδικασία συγκρότησης, παρακάμπτοντας τις δημοκρατικές διαδικασίες. Έτσι στη μεγάλη συνέλευση (asamblea) παρουσιάστηκαν δύο βασικές πλατφόρμες. Η μία ονομάστηκε Claro Que Podemos, με κύριο εκφραστή τον Πάμπλο Ιγκλέσιας, τον Μονεδέρο κ.ά., και η άλλη Sumando Podemos, που στηρίχτηκε από την Αντικαπιταλιστική Αριστερά (Izqierda Anticapitalista) και τρεις από τους πέντε ευρωβουλευτές, την Τερέσα Ροντρίγκεζ, τον Ετσενίκε και τη Λόλα Σάντσεζ. 
Επίδικα της αντιπαράθεσης
Η αντιπαράθεση επικεντρώθηκε σε δύο ζητήματα. Η πρόταση του Πάμπλο Ιγκλέσιας ήταν να υπάρχει ένας γενικός γραμματέας (ο ίδιος) και επίσης να μη συμμετέχει το Podemos στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές αλλά να επικεντρωθεί στις βουλευτικές που θα γίνουν το Μάη του 2015. Η πλατφόρμα Sumando Podemos υποστήριζε ότι είναι πιο δημοκρατικό να εκφράζεται το Podemos από μια τριμελή ομάδα και ότι επίσης θα ήταν πολύ βοηθητικό για το άπλωμα στις τοπικές κοινωνίες και στη βάση να υπάρχει συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η πλατφόρμα Sumando Podemos ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας πολλών ομάδων και αγωνιστών και δεν συγκροτήθηκε σε κλειστά γραφεία από κάποιους ειδικούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η παρουσίασή της στη συνέλευση προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό στο στάδιο. 
Ένα τρίτο ζήτημα που απασχόλησε τη συνέλευση ήταν το κατά πόσο μπορούν να συμμετέχουν στα όργανα του νέου κόμματος-κινήματος μέλη άλλων πολιτικών σχηματισμών. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας πρότεινε να μην υπάρχει αυτή η δυνατότητα, φωτογραφίζοντας έτσι τη μοναδική οργάνωση της Αριστεράς που συμμετέχει στο εγχείρημα. Η Αντικαπιταλιστική Αριστερά (Izquierda Anticapitalista/IA) είναι τροτσκιστικής παράδοσης και είναι η μεγαλύτερη οργάνωση της επαναστατικής Αριστεράς στην Ισπανία. Ήταν και είναι η καρδιά του Podemos, γιατί είναι ένας πολιτικός σχηματισμός με ρίζες στις γειτονιές της Ισπανίας. Το Podemos δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς το δίκτυο αγωνιστών της IA, χωρίς την οργανωτική εμπειρία του. Η ευρωβουλευτίνα του, Τερέσα Ροντρίγκεζ, συνδικαλίστρια εκπαιδευτικός, αναδείχτηκε μέσα από το κίνημα των δασκάλων και βγήκε δεύτερη σε ψήφους. Τα μέλη του Podemos δεν είχαν κανένα πρόβλημα να την προτείνουν για υποψήφια ευρωβουλευτή, παρόλο που ήξεραν από την αρχή ότι είναι μέλος της IA. 
Στην πραγματικότητα ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, υιοθετώντας μια ταχτική κυβερνητισμού, προσπαθεί να απομονώσει το πιο ριζοσπαστικό και οργανωμένο κομμάτι του Podemos. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από τα αρχικά σημεία του προγράμματος έχουν τροποποιηθεί καταλήγοντας σε πιο light εκφράσεις όπως: «Αναδιάρθρωση του χρέους, βελτίωση της παιδείας και της υγείας, πάταξη της διαφθοράς» κ.λπ. 
Αν και η Αριστερά στο Podemos έχει τον πρώτο λόγο στους κύκλους-συνελεύσεις στις γειτονιές, δεν έχει την πλειοψηφία στα πάνω από 145.000 άτομα που είναι εγγεγραμμένα στη διαδικτυακή πύλη του Podemos. Στην ηλεκτρονική ψηφοφορία που έγινε στις 26 Οκτώβρη η πρόταση του Ιγκλέσιας πλειοψήφησε με 80%, του Sumando Podemos έλαβε 12%, ενώ καταγράφηκε 40% αποχή. Ακόμα και αυτή η ψηφοφορία όμως δεν έγινε με τον πιο δημοκρατικό τρόπο, στερώντας ψήφους από την πλατφόρμα της Αριστεράς. Μια διάταξη της τελευταίας στιγμής υποχρέωνε τους ψηφοφόρους-μέλη να ψηφίζουν πακέτο την πλατφόρμα Ιγκλέσιας, μη δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να ξεχωρίσουν την πολιτική από την οργανωτική πρόταση. Αυτή η διάταξη προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με πολλούς κύκλους να διαμαρτύρονται για έλλειψη δημοκρατίας, όπως για παράδειγμα στον τομέα των νοσηλευτών. Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί στις 15 Νοέμβρη με την εκλογή οργάνων, δηλαδή του γενικού γραμματέα και του «συμβουλίου των πολιτών». 
«Καινούργιο»;
Η διαδικασία συγκρότησης επί της ουσίας και πέρα από την τελευταίας τεχνολογίας μορφή της δεν θύμιζε το «καινούργιο» που ευαγγελίζεται ο Ιγκλέσιας. Οι επιλογές του χτυπούν ευθέως την Αντικαπιταλιστική Αριστερά. Μεταφέρεται η συζήτηση από την ουσία, που είναι το πρόγραμμα και οι συμμαχίες, σε οργανωτικά ζητήματα που δεν ενδιαφέρουν πραγματικά την ισπανική κοινωνία. Οι ταχτικές των αποκλεισμών και οι μανούβρες της τελευταίας στιγμής είναι πολύ παλιές ταχτικές, που έχουν χρησιμοποιηθεί από τον σταλινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία για να περιορίσουν τη δημοκρατία και να στρίψουν το κόμμα σε συντηρητικές κατευθύνσεις πολλές φορές στην ιστορία. Η πραγματική δημοκρατία εξασφαλίζεται με την ενεργή συμμετοχή των ανθρώπων, με τη φυσική τους παρουσία, με τη δυνατότητά τους να έχουν λόγο για το καθετί και όχι με online ψηφοφορίες σοσιαλδημοκρατικής αισθητικής. 
Η συμμετοχή στις δημοτικές, η συνεργασία με τη βάση της Izquierda Unida (Ενωμένη Αριστερά) και η συγκρότηση σε τοπικό επίπεδο μπορούν να εξασφαλίσουν περισσότερο χώρο για τον κόσμο και λιγότερο για ηγέτες που ελέγχουν τα πάντα. Το στοίχημα για το Podemos λοιπόν δεν είναι να ξεπεράσει την Αριστερά. Είναι να αποβάλει τα γραφειοκρατικά και συντηρητικά της στοιχεία και να κρατήσει τα υγιή, τα οποία δεν γίνεται παρά να μπολιάσουν το καινούργιο που γεννιέται στην Ισπανία. Αλλιώς δεν θα είναι ούτε καινούργιο, ούτε αναγκαίο, ούτε νικηφόρο, ούτε «θα μπορέσει».