Χρεοστάσιο, έστω και καθυστερημένα: Ο μόνος τρόπος να υπερασπιστούμε το πρόγραμμά μας

Ε κτός από το δημοσιονομικό κενό, υπάρχει ένα δεύτερο μεγάλο θέμα που είναι το χρηματοδοτικό κενό, δηλαδή τα κεφάλαια που λείπουν για την αποπληρωμή του χρέους. Υπενθυμίζω ότι στη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου δεν αφήσαμε καν ανοιχτό το θέμα της διαγραφής του χρέους. Αντίθετα, προσχωρήσαμε, ρητά και με την υπογραφή μας, στη λεγόμενη Ανάλυση της Βιωσιμότητας του Χρέους. Η ανάλυση αυτή προβλέπει τι πρωτογενή πλεονάσματα πρέπει να επιτυγχάνονται, άρα ποιες νέες περικοπές δημόσιων δαπανών ή ποια αύξηση δημόσιων εσόδων πρέπει να υπάρξει, ώστε το χρέος να είναι βιώσιμο. Μπήκαμε σε μια τέτοια λογική, σε έναν ολισθηρό δρόμο...
Λέγεται τώρα ότι υπάρχουν δύο απόψεις για τη χρηματοδότηση του χρηματοδοτικού κενού. Η ελληνική άποψη λέει να γίνει μια «μίνι» αναδιάρθρωση του χρέους, με μείωση των υψηλών επιτοκίων του δανείου του ΔΝΤ (που είναι περίπου 6% αλλά αφορούν μόνο 20 δισ. ευρώ στο συνολικό χρέος), τα οποία θα αναλάβει ο ευρωπαϊκός μηχανισμός ESM, μειώνοντας τα επιτόκια και μεταθέτοντας για αργότερα τις πληρωμές, ώστε δι’ αυτής της οδού να μειωθεί το χρηματοδοτικό κενό κατά περίπου 15 δισ. ευρώ, με στόχο να υπάρξει κάποια ανακούφιση για την άσκηση πολιτικής και για τη χρηματοπιστωτική σταθεροποίηση. 
Παγίδα
Η μία άποψη είναι αυτή. Και λέγεται ότι η άλλη άποψη είναι αυτή των Ευρωπαίων κυρίως «εταίρων», που μιλούν για ένα δάνειο έως 50 δισ. ευρώ, με αντίστοιχη συμφωνία. 
Όσο περισσότερες πληροφορίες διαρρέουν, τόσο περισσότερο ανησυχώ. Και σκέφτομαι το εξής: Η δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει προβλέψει ακριβώς αυτό: σε κάποιες ιστορικές περιόδους, ιδίως σε περιόδους κρίσης, οι κυβερνήσεις μπορεί να μην έχουν χρήματα για να πληρώσουν τους κατόχους των ομολόγων του κράτους τους. Και ο μόνος τρόπος που θα μένει είναι να κάνουν λιτότητα, περικοπές, διάλυση εργασιακών σχέσεων κ.λπ. Αυτό δρομολόγησαν από το 1992, το ίδιο έκαναν με την εισαγωγή του ευρώ, αυτό είναι που συμβαίνει τώρα με την Ελλάδα. 
Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσεις αυτό το πράγμα, να βγεις από τη νεοφιλελεύθερη παγίδα, θα ήταν η καθυστέρηση πληρωμών στις δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους. Στον πρώτο μήνα της κυβέρνησης, κι όχι όταν εξαντλήθηκαν τα ρευστά διαθέσιμα του Δημοσίου. (...) 
Ποιες θα ήταν οι συνέπειες; Η εκτίναξη των spreads δανεισμού των ελληνικών ομολόγων δεν θα είχε καμία επίπτωση, αφού ούτως ή άλλως η Ελλάδα είναι εκτός αγορών. Όσο για τις καταθέσεις, σε κείνη τη φάση τα προβλήματα θα ήταν επίσης αντιμετωπίσιμα –στο κάτω κάτω, το 95% των καταθετών δεν θα είχε κανένα πρόβλημα με όριο ανάληψης 300 ευρώ την ημέρα στο πλαίσιο μέτρων φραγμού στην κίνηση κεφαλαίων. (...) 
Δεν πρέπει να μπερδεύουμε το χρεοστάσιο με τη χρεοκοπία. Σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις, όταν ένα κράτος κάνει χρεοστάσιο, δεν υπάρχει διαχειριστής για να προχωρήσει σε εκκαθάριση. Γιατί όμως δεν θέλουν τα κράτη να κάνουν χρεοστάσιο; Δεν θέλουν γιατί για μεγάλο ή μικρό διάστημα μετά δεν θα μπορούν να δανειστούν. Όμως αυτήν τη στιγμή το ελληνικό κράτος είναι ήδη σε κατάσταση που δεν δανείζεται, άρα δεν έχει να φοβηθεί κάτι τέτοιο. Επομένως, η κυβέρνηση θα έπρεπε πολύ πιο γρήγορα να προχωρήσει σε χρεοστάσιο για να υλοποιήσει το πρόγραμμά της. 
Ποιος θα ήταν ο κίνδυνος; Να πανικοβληθεί ο κόσμος και να τραβούν όλοι τα λεφτά από τις τράπεζες. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα πανικοβαλλόταν ο κόσμος και θα γινόταν bank run, ιδιαίτερα στην αρχή, διότι οι συνθήκες στο πρώτο μετεκλογικό διάστημα στον κόσμο και την κοινωνία ήταν τέτοιες που θα μπορούσε να γίνει. Δεύτερο, αυτά έχουν γίνει πολλές φορές στην Ιστορία –ακόμη και επί Ρούσβελτ. Τεχνικές επομένως υπάρχουν. Ακόμη και σε συνθήκες νομισματικής ένωσης έχουν υπάρξει χρεοστάσια. Το πιο πρόσφατο είναι το χρεοστάσιο της πολιτείας Καλιφόρνια των ΗΠΑ, που ήταν αφορμή για να αλλάξει και η νομισματική αρχιτεκτονική. 
Μόνο έτσι θα μπορούσε να αλλάξει και η Ευρώπη, με μεγάλες κρίσεις και συγκρούσεις που θέτουν άλλου τύπου προβλήματα. Η έξοδος οποιασδήποτε χώρας από την Ευρωζώνη, ακόμη και της Μάλτας, θα δημιουργούσε μια νέα κατάσταση συναλλαγματικού κινδύνου που θα οδηγούσε τα πράγματα στην κατάσταση που υπήρχε το 1991-1992, με το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, που κατέρρεε κάθε λίγο και δεν κράτησε, θα μετατρεπόταν η Ευρωζώνη σε κάτι σαν ζώνη σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών και τελικά θα διαλυόταν διότι θα ανθούσε η κερδοσκοπία με τα παράγωγα συναλλαγματικού κινδύνου. 
Αναδιάρθρωση
Αλλά ας αφήσουμε αυτήν τη θεωρία και ας δούμε τι συνέβη όταν διαφάνηκε ότι το ελληνικό Δημόσιο επρόκειτο να κάνει χρεοστάσιο, με βάση πληροφορίες ότι δεν υπάρχουν άλλα χρήματα. Τότε, την 1η Μαΐου 2015, βγήκαν 3 από τους 4 μεγάλους οίκους αξιολόγησης και είπαν ότι αν το ελληνικό Δημόσιο πάψει να πληρώνει τους δανειστές, δεν θα πρόκειται για χρεοστάσιο, διότι δεν πρόκειται για δάνειο προς ιδιώτες αλλά προς κρατικούς και οικονομικούς θεσμούς. Δεν το είπαν επειδή είναι καλοί άνθρωποι, αλλά επειδή είναι πρόβλημα και γι’ αυτούς. Όταν γίνεται χρεοστάσιο, αρχίζει η διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους, καθώς ο δανειστής λέει «αφού δεν μπορώ να τα πάρω όλα, τουλάχιστον να πάρω κάποια». 
Αν κάνουμε χρεοστάσιο προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αυτό θα φύγει. Μέσα σε έναν μήνα θα συγκαλέσει το Εκτελεστικό του Συμβούλιο και θα κηρύξει την καθυστέρηση αποπληρωμής δόσης πάνω από έναν μήνα χρεοστάσιο. Αυτό θα σήμαινε ότι αποχωρεί και ότι ανοίγει η συνολική διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους. Στη συνέχεια το πρόβλημα θα πήγαινε στον Ντράγκι, τους Ευρωπαίους κ.λπ. 
Επομένως, αν θέλαμε πραγματικά να συγκρουστούμε με την ολιγαρχία, αυτές οι κινήσεις θα έπρεπε να έχουν ήδη γίνει. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά...