Αλληλεγγύη στους πρόσφυγες

Σ τη διάρκεια του φετινού καλοκαιριού φάνηκε –ακόμα πιο– καθαρά ότι η Ευρώπη-φρούριο ως μέθοδος αντιμετώπισης του προσφυγικού ζητήματος δεν μπορεί πια να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Από τα νησιά του Αιγαίου και τα σύνορα της Ελλάδας με τη Μακεδονία ως την άλλη άκρη της Ευρώπης, το Καλέ στη βόρεια Γαλλία, τα μηνύματα που έρχονται είναι σαφή: η αποτροπή δεν δουλεύει, τα θύματα του πολέμου και των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων είναι πια τόσο πολλά και τόσο απελπισμένα που η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να κάνει πως δεν βλέπει.

Από το Πεδίο του Άρεως στον Ελαιώνα

Για τους Αφγανούς πρόσφυγες που κατέφυγαν στο Πεδίο του Άρεως, η αλληλεγγύη του κόσμου δούλεψε για πάνω από έναν μήνα, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις ώστε οι άνθρωποι αυτοί να ζουν υποφερτά έστω και σε σκηνές στο πάρκο. Οι ομάδες που δημιουργήθηκαν –σίτισης, διανομής, αποθήκης, υγείας, καθαρισμού κ.λπ.– συντονίζονταν και λειτουργούσαν άψογα, ενώ ο κόσμος που κατευθυνόταν στην Τσαμαδού είτε για να φέρει πράγματα είτε για να βοηθήσει ήταν τόσο πολύς που δεν υπήρχε σε γενικές γραμμές έλλειψη ούτε σε υλικά ούτε σε χέρια. Τα ρούχα ήταν τόσο πολλά που χωρίζονταν, συσκευάζονταν και στέλνονταν και στα νησιά.

Το εγχείρημα είχε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα. Πρώτον το προφανές, ότι στήριξε τις οικογένειες αυτές που βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη κατάσταση και που θα αντιμετώπιζαν σοβαρότατα προβλήματα αν δεν υπήρχαν οι αλληλέγγυοι. Δεύτερον, μέσα από τέτοιου είδους εγχειρήματα έρχεται στο προσκήνιο το θέμα των προσφύγων με θετικό τρόπο, ως κάτι στο οποίο οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να έχουν συμμετοχή και να συμβάλλουν ως έναν βαθμό στη λύση του. Τρίτον, άσκησε πίεση στο κράτος και στα αρμόδια υπουργεία να βρουν μια λύση άμεσα.

Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το κέντρο φιλοξενίας στον Ελαιώνα, όπου μεταφέρθηκαν 250 από τους πρόσφυγες του Πεδίου του Άρεως (κάποιοι δεν θέλησαν να πάνε). Συνολικά χωράνε 720 άνθρωποι, αλλά δεν είναι σαφές αν θα μεταφερθούν άλλοι πρόσφυγες εκεί και με ποια κριτήρια θα γίνει η επιλογή. Στο χώρο υπάρχουν κοντέινερ με κλιματιστικά, ιατρείο, παιδότοπος και τραπεζαρία. Οι δύο τελευταίοι χώροι είναι στεγασμένοι με τέντες, κάτι που προδίδει και το προσωρινό του εγχειρήματος. Εξάλλου ο δήμος έχει παραχωρήσει το χώρο ως τις 31/12, και παρά τις διαβεβαιώσεις της υπουργού κ. Χριστοδουλοπούλου ότι θα βρεθεί στο μεταξύ άλλος χώρος, προς το παρόν δεν υπάρχει τίποτα χειροπιαστό. 

Ομολογουμένως πρόκειται για ένα πολύ θετικό βήμα, έστω κι αν πρόκειται για έναν πρόχειρο καταυλισμό που δεν μπορεί να στεγάσει τον κόσμο για πολύ καιρό, και δεν υπάρχει ακόμα χρηματοδότηση για να υποστηριχθεί –είναι ενδεικτικό ότι γίνονται εκκλήσεις στον κόσμο να συνεισφέρει πράγματα που είναι σε έλλειψη. Είναι, όμως, ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως τόνισε η κ. Χριστοδουλοπούλου στη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε μέσα στο χώρο για δημοσιογράφους στις 19/8, στις πρώτες μέρες λειτουργίας του καταυλισμού. 

Είναι, ωστόσο, ένα πολύ μικρό βήμα σε σχέση με το μέγεθος του προβλήματος, σε βαθμό που να ξενίζει ο υπέρμετρος ενθουσιασμός των υπουργών που συμμετείχαν στη συνέντευξη Τύπου, από τα υπουργεία που συνεργάστηκαν για το εγχείρημα (Εσωτερικών, Εργασίας, Υγείας και Προστασίας του Πολίτη). Είναι πράγματι καλό που συντονίστηκαν τα υπουργεία, που δούλεψαν αποτελεσματικά και κατάφεραν ένα αποτέλεσμα σε λίγο χρόνο. Από την άλλη, όμως, η κατάσταση στα νησιά, στην Αθήνα, στην Ειδομένη, σε κάθε σταθμό της μακριάς και βασανιστικής πορείας των προσφύγων στην αναζήτηση αξιοπρεπούς ζωής, δεν επιτρέπει πανηγυρισμούς, τη στιγμή που είμαστε μίλια μακριά από οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί επαρκής λύση.

Η κατάσταση στα νησιά

Σύροι –στη μεγάλη πλειοψηφία τους– πρόσφυγες καταφθάνουν καθημερινά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, μέσα σε άθλιες και υπερφορτωμένες βάρκες, χωρίς να τελειώνουν τα βάσανά τους από τη στιγμή που πιάνουν στεριά ζωντανοί. Οι συνθήκες συνήθως είναι πολύ κακές. Στην Κω οι αρχές έφτασαν να τους οδηγήσουν σε στάδιο, σε συνθήκες καύσωνα, ώστε να τους καταγράψουν και να ελέγξουν τα χαρτιά τους, με την αστυνομία να ασκεί βία για να «επιβάλει την τάξη». 

Συνήθως μένουν στα νησιά για ένα απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, ώσπου να μεταφερθούν με κάποιο τρόπο στην Αθήνα. Όπως με το «Ελευθέριος Βενιζέλος», για παράδειγμα, που τους ζητήθηκε ναύλος 60€, χωρίς να γνωρίζουν αν ο προορισμός θα είναι η Αθήνα ή η Θεσσαλονίκη. Και όταν φτάνουν στην Αθήνα, ο προορισμός είναι η Βόρεια Ελλάδα, για να φύγουν στη συνέχεια προς την Ευρώπη, όπου θα αντιμετωπίσουν παρόμοιες καταστάσεις και προβλήματα, όπως για παράδειγμα στους πρόχειρους καταυλισμούς του Καλέ. Κάθε σταθμός σε αυτό το ταξίδι είναι μαρτυρικός, οι προσπάθειές τους απαιτούν μεγάλο κόπο αλλά και έξοδα, και η επίτευξη του τελικού στόχου είναι αμφίβολη. 

Ειδομένη

Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα ελληνομακεδονικά σύνορα είναι ένα ακόμα παράδειγμα των αποτελεσμάτων της Ευρώπης-φρούριο. Η Ειδομένη του Κιλκίς αποτελεί τον τελευταίο σταθμό στην Ελλάδα για τους πρόσφυγες, από όπου περνούν τα σύνορα με τη Μακεδονία για να συνεχίσουν την πορεία τους μέσα από τη Σερβία και την Ουγγαρία προς τη Βόρεια Ευρώπη. Στην ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στις δύο χώρες έχουν εγκλωβιστεί εκατοντάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους πολλά μικρά παιδιά, όπου σε πραγματικά άθλιες συνθήκες, με ελάχιστο φαγητό και νερό και εκτεθειμένοι στη ζέστη της ημέρας και στο κρύο της νύχτας, περιμένουν να τους επιτραπεί να περάσουν τα σύνορα, με την αστυνομία της Μακεδονίας να είναι ιδιαίτερα βίαιη –όπως η ελληνική στα σύνορα με την Τουρκία. Και η πορεία τους αναμένεται να γίνει ακόμα πιο μαρτυρική, με την Ουγγαρία να ανακοινώνει ότι θα κλείσει τα σύνορά της για τους πρόσφυγες –εξάλλου σε εξέλιξη βρίσκεται η δημιουργία φράχτη– ενώ χιλιάδες Ούγγροι αστυνομικοί μεταφέρθηκαν στα σύνορα με τη Σερβία. 

Ανοιχτά σύνορα η μόνη λύση

Όσο κι αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φροντίζουν να κάνουν όλο και πιο δύσκολο τον αγώνα των προσφύγων να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη, οι προσπάθειές τους να μειώσουν τις προσφυγικές ροές πέφτουν στο κενό. Οι άνθρωποι που ξεφεύγουν από τη φρίκη του πολέμου δεν έχουν τίποτα να χάσουν, το να ρισκάρουν τη ζωή τους για μια πιθανότητα επιβίωσης είναι αυτονόητο γι’ αυτούς που στη χώρα τους κινδυνεύουν καθημερινά. Με ημίμετρα δεν γίνεται τίποτα. 

Οι συνθήκες τύπου Δουβλίνου και το συνοριακό καθεστώς της Ευρώπης πρέπει να αναθεωρηθούν άμεσα και να δημιουργηθούν ασφαλείς δίοδοι για τους πρόσφυγες. Οι διαδικασίες παροχής ασύλου πρέπει να γίνουν πιο άμεσες και να παρέχεται σε όλους στέγη και τροφή για όσο διάστημα παραμένουν στη χώρα πρώτης υποδοχής. Παράλληλα, οι χώρες της Ευρώπης πρέπει να δεχτούν αναλογικά η καθεμία έναν αριθμό προσφύγων τέτοιο που να αντιστοιχεί στις τόσο αυξημένες ανάγκες της περιόδου. 

Και αν αυτά είναι τα αιτήματά μας προς την ελληνική και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι κινήσεις αλληλεγγύης που οργανώνονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας είναι σημαντικό μέσο πίεσης προς αυτή την κατεύθυνση. Βοηθούν ώστε να γίνει ορατό το πρόβλημα, μετατρέπουν τους πρόσφυγες στα μάτια μεγάλου μέρους της κοινωνίας από αριθμούς σε πρόσωπα, και ασκούν πίεση στην πολιτεία να αντιμετωπίσει το ζήτημα έστω και προς το παρόν αποσπασματικά. Η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες πρέπει να απλωθεί παντού, παράλληλα με τις διεκδικήσεις από το κράτος, απέναντι στο ρατσισμό, τις ακροδεξιές αντιλήψεις και την αδιαφορία της πολιτείας.