Επιστροφή στις μάζες, αλλά πώς;

Η αστική τάξη που κατέχει την εξουσία κατορθώνει, σε μεγάλο βαθμό, να επιβάλλει στις υποτελείς κοινωνικές τάξεις τις δικές της αξίες σαν δικές τους επειδή οργανώνει τον καμβά των κοινωνικών σχέσεων μέσα στις οποίες ζουν οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις, οργανώνει δηλαδή τους υλικούς όρους για την αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, εγκαθίσταται μέσα στην καθημερινή ζωή τους, μετατρέπει την κυρίαρχη ιδεολογία σε κλειδί για να ερμηνεύουν τις εμπειρίες της καθημερινής τους ζωής και εγκαθίσταται έτσι μέσα στον ίδιο το χώρο των συναισθημάτων. Η κυρίαρχη ιδεολογία γίνεται «πρακτική ιδεολογία», δηλαδή ιδέες που καθοδηγούν στάσεις και συμπεριφορές, γίνεται ερμηνευτικό κλειδί των βιωμάτων, ηθική και συναίσθημα, επειδή είναι ενσωματωμένη σε όλες τις διαδικασίες συντήρησης και αναπαραγωγής της εργασιακής μας δύναμης: από το σχολείο (όπου μαζί με την «καθαρή» γνώση εγχαράσσονται στα παιδιά οι ιδέες της άρχουσας τάξης για την ιεραρχία, τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό, την πατρίδα και το Έθνος, τη θρησκεία και το μίσος για τον Άλλο κ.λπ.) μέχρι τις πράξεις αλληλεγγύης της Εκκλησίας (όπου μαζί με την πράξη εγχαράσσεται στους πιστούς η ιδέα ότι οι φτωχοί πρέπει να ζουν από τα περισσεύματα των πιο εύπορων), κάθε κοινωνική πρακτική συνοδεύεται από ιδεολογικό φορτίο που αποτίθεται στο μυαλό και τις ζωές όσων συμμετέχουν σε αυτήν την κοινωνική πρακτική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η δική μας Αριστερά, οι οργανωμένες δυνάμεις των υποτελών κοινωνικών τάξεων, δεν μπορούν να αρκούνται στην εκφώνηση ενός προγράμματος, όσο άρτιο και αν είναι αυτό. Έχουν και θεωρητική και ιδεολογική δουλειά μέσα στην καθημερινή ζωή των μαζών: ό,τι συμβαίνει στην πράξη πρέπει να βρίσκει το αντίστοιχό του στις ιδέες, να μεταφράζεται σε ηθικές αξίες, για να αποκτά κοινωνική επικύρωση και αξιώσεις μετάφρασης του ταξικού, ειδικού συμφέροντος σε γενικό συμφέρον -και τελικά για να μετατρέπεται σε υλική δύναμη.
Φιλανθρωπία
Καμιά πράξη αλληλεγγύης δεν φέρει άλλο ιδεολογικό φορτίο πέραν αυτού που της προσδίδουμε εμείς με την κοινωνική πρακτική μας. Η αλληλεγγύη της Εκκλησίας και των άλλων φιλανθρωπικών οργανώσεων αποσκοπεί (συνειδητά ή όχι, δεν μας αφορά) στη συντήρηση των ήδη κατεστημένων σχέσεων, ρόλων και μορφών κοινωνικής πρακτικής που καθορίζουν και σχηματοποιούν την καθημερινή ζωή και το περιβάλλον στο οποίο αυτή διεξάγεται. Είναι μια συντηρητική αλληλεγγύη, της οποίας το ιδεολογικό πρόσημο προσδίδει η κοινωνική πρακτική της φιλανθρωπίας, δηλαδή η κοινωνική πρακτική να επιβιώνουν οι φτωχοί με τα απομεινάρια της κατανάλωσης των εύπορων και των πλουσίων. Η αλληλεγγύη των ακροδεξιών αποσκοπεί στην αναπαραγωγή των ήδη κατεστημένων ιδεών για τη Φυλή, τη Θρησκεία και το Έθνος, την αναπαραγωγή του μίσους για τον Άλλο.
Κόκκινη αλληλεγγύη
Για να είναι κόκκινο το χρώμα της δικής μας αλληλεγγύης, θα πρέπει να παρεμβαίνει στην ίδια τη διαδικασία της ύφανσης του πλέγματος των κοινωνικών σχέσεων με σκοπό την αλλαγή τους, να εγκαθιστά νέες μορφές κοινωνικής πρακτικής οι οποίες θα προαναγγέλλουν τον τύπο κοινωνίας που οραματιζόμαστε, να καταδεικνύει ότι αυτή δεν είναι ένα μελλοντικό στάδιο της ιστορίας αλλά μια τάση ενύπαρκτη στα πράγματα, είναι μια δυνατότητα εγγεγραμμένη σε αυτό που ζούμε σήμερα, είναι μια ανοιχτή δυνατότητα εγγεγραμμένη στο ίδιο το εσωτερικό του καπιταλισμού. Οι δικές μας δράσεις αλληλεγγύης θα πρέπει να προτείνουν να αναζητήσουμε μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία αυτό που αναγγέλλει το τέλος της (παραφράζοντας τον Ίταλο Καλβίνο, «να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ποιος και τι, στη μέση της βαρβαρότητας, δεν είναι βαρβαρότητα, και σε αυτά να κάνουμε χώρο, να τους δώσουμε διάρκεια»).
Η συλλογικότητα και η δημοκρατία, όσο και αν είναι αναγκαίες και πολύτιμες, δεν είναι αρκετές, διότι δεν σκιαγραφούν ένα υπόδειγμα κοινωνικής οργάνωσης αναγκαστικά διαφορετικό από το κυρίαρχο. Η αυτοοργάνωση και η αυτοδιεύθυνση στις γειτονιές, η αποεμπορευματοποίηση, οι αυτοδιαχειριζόμενοι κοινωνικοί χώροι, τα κοινωνικά κέντρα και τα κοινωνικά ιατρεία, αντανακλούν συμβολικά τις αξίες της δικής μας, κόκκινης αλληλεγγύης. Οι συνεταιρισμοί παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με γνώμονα την ενεργειακή αυτονομία και εναντίον της λογικής της αξιοποίησης του κεφαλαίου, οι μορφές μη καπιταλιστικής κοινοτικής παραγωγής (συλλογικές κουζίνες, καθαριστήρια, παιδικοί σταθμοί, κινηματογραφικές, μουσικές κ.λπ. λέσχες που λειτουργούν ως δικοί μας ιδεολογικοί μηχανισμοί), μπορούν να διαμορφώσουν χώρους ιδεολογικής απεμπλοκής της εργασίας από το κεφάλαιο, εκπαίδευσης στη λογική και την ηθική της κοινωνίας των αναγκών και της κόκκινης αλληλεγγύης, σε αντιπαράθεση με τη λογική της κοινωνίας του κέρδους, της συσσώρευσης κεφαλαίου και της κατασπατάλησης των φυσικών πόρων.
Κοινωνικοποίηση
Αυτή η λογική μπορεί και πρέπει να εισχωρήσει και στα νοικοκυριά, να κοινωνικοποιήσει τις εργασίες που πραγματοποιούν ιδιωτικά και με τον τρόπο αυτό να προσφέρει στα μέλη τους μια νέα μορφή κοινωνικοποίησης, όχι πια διαμέσου της αγοράς αλλά διά της παραγωγής δημόσιων, συλλογικών, κοινωνικών αγαθών κάτω από μη ιεραρχικές, μη ανταγωνιστικές σχέσεις παραγωγής. Ο ανορθολογισμός της λιλιπούτειας κλίμακας της οικιακής εργασίας μπορεί να αντικατασταθεί με την εξωτερίκευση της οικιακής εργασίας, την κοινωνικοποίησή της, δηλαδή την πραγματοποίησή της από την κοινότητα και την ανάπτυξη συλλογικών μορφών κατανάλωσης, παραγωγής και διαχείρισης των προϊόντων της εργασίας. Αυτή είναι η μόνη αντικαπιταλιστική λύση για την κατάργηση του ανορθολογισμού, του αναχρονισμού και της δουλείας της οικιακής εργασίας. Συλλογική φροντίδα και εκπαίδευση των παιδιών, αυτοδιαχειριζόμενοι παιδικοί σταθμοί, χώροι όπου τα παιδιά μπορούν να παίζουν συλλογικά, εκπαίδευση στην αυτοδιαχείριση, κοινοτικά πλυντήρια και εστιατόρια, συνεταιρισμοί τροφίμων, συλλογική φροντίδα των αρρώστων και των ηλικιωμένων, ανάπτυξη μορφών διαχείρισης που βασίζονται στην άμεση δημοκρατία, συμμετοχή όλων στις δημόσιες υποθέσεις, κοινωνικά ιατρεία, και άλλα τόσα, με αποκλεισμό κάθε δυνατότητας εκμετάλλευσης της εργασίας.
Προϋποθέσεις
Οι προϋποθέσεις γι’ αυτά τα εγχειρήματα υπάρχουν: είναι οι άφθονοι χτισμένοι χώροι που κατακρατούνται σφραγισμένοι από την ιδιωτική ιδιοκτησία, τις τράπεζες και την κρατική μηχανή, είναι ο απέραντος στόλος των αχρησιμοποίητων οικιακών συσκευών, είναι οι γνώσεις και οι δεξιότητες των εργαζόμενων τάξεων. Αυτοί που κινούν τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που ασκούν χειρωνακτική εργασία και χειρίζονται τις μηχανές, μέχρι εκείνοι που ασκούν διανοητική εργασία και βάζουν σε εφαρμογή τις νέες τεχνολογικές γνώσεις, οργανώνουν τις ροές των υλικών και ορθολογικοποιούν τις διαδικασίες για λογαριασμό του καπιταλιστή, αυτοί οι ίδιοι μπορούν να στήσουν, να θέσουν σε κίνηση, να συντηρήσουν και να αναπτύξουν ένα τέτοιο πολιτικό σχέδιο.