Η ένταση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί σε καιρό κρίσης

Ιστορικό
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αν και πλειοψηφικά αρμενικό, ανήκε στη Σοβιετική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν και διεκδικήθηκε για πρώτη φορά από τους Αρμένιους κατά την κήρυξη της ανεξαρτησίας τους από την ΕΣΣΔ. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η διαμάχη για τον έλεγχο της περιοχής συνεχίστηκε με τον πόλεμο μεταξύ Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, ο οποίος τερματίστηκε χωρίς να δώσει οριστική λύση. 
Αφενός η επαρχία είναι ντε φάκτο αυτόνομη, αποσπασμένη από τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν και ελέγχεται -και αυτή και γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν- από δυνάμεις Αρμενίων. Αφετέρου δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα κράτος (ούτε καν από την Αρμενία) και οι συζητήσεις με την αιγίδα της «ομάδας του Μινσκ» του ΟΑΣΕ (υπό τη προεδρία Γαλλίας, Ρωσίας, ΗΠΑ) συνεχίζονται έκτοτε.
Εν μέσω αλληλοκατηγοριών και της «ομίχλης του πολέμου», είναι δύσκολο να γίνει καθαρό το ποιος ξεκίνησε την παρούσα σύγκρουση. Το ζήτημα είναι πως ήρθε ως υπενθύμιση ενός ακόμα μετώπου που παραμένει ανοιχτό ως πηγή συγκρούσεων.
Αλλά η ουσία βρίσκεται στο ότι δεν πρόκειται απλά για μια τοπική διαμάχη μεταξύ δύο εθνοτήτων, αλλά εντάσσεται και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης στο μεγάλο γεωπολιτικό παιχνίδι.
Ότι η Τουρκία στηρίζει παραδοσιακά τους Αζέρους στη διαμάχη είναι γνωστό. Ότι στην Αρμενία υπάρχει ρωσική στρατιωτική βάση είναι επίσης γνωστό. Φυσικά το πράγμα δεν είναι τόσο «απόλυτο», με τη ροή όπλων από τη Μόσχα να κατευθύνεται εδώ και χρόνια και προς τις δύο μεριές. 
Αλλά η σημερινή ανάφλεξη έρχεται στο φόντο πολύ πιο «χειροπιαστών» γεγονότων που συνέβησαν τους τελευταίους μήνες.
Το Νοέμβρη του 2015, η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από τον τουρκικό στρατό ήταν η κορύφωση της αυξανόμενης ρωσοτουρκικής έντασης, με επίκεντρο (κυρίως) τη Συρία. 
Στα τέλη του 2015, επίσης, τέθηκε σε εφαρμογή η απόφαση για ζώνη κοινής αεράμυνας Ρωσίας-Αρμενίας στον Καύκασο. Πέρα από τη βάση που ήδη υπάρχει στην Αρμενία, όλα τα στρατιωτικά μέσα της ρωσικής Νότιας Περιφέρειας επιτρέπεται να επιχειρούν στον αρμενικό εναέριο χώρο, «ακουμπώντας» την Τουρκία. Είχε προηγηθεί ένα πλήθος δημοσιευμάτων σε όλη τη διάρκεια του 2014 -κυρίως σε μιλιταριστικά σάιτ- για το «δίκτυο αεράμυνας» (πύραυλοι κ.λπ.) που στήνει η Ρωσία «στην πίσω αυλή της Τουρκίας». 
Σε αυτό το φόντο, και με τον ρωσοτουρκικό ανταγωνισμό να κορυφώνεται στη Συρία, η ανάφλεξη ενός ακόμα μετώπου στο οποίο οι δύο δυνάμεις ίσως αντιπαρατεθούν δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως «τοπικό επεισόδιο». 
Φυσικά η σύγκρουση έχει τη δική της δυναμική. Έχει και «τοπικούς» λόγους να ξεσπάσει, όπως η επιδείνωση της οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν που ίσως αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση με την ανακίνηση ενός «εθνικού» ζητήματος. 
Διεθνοποίηση
Αλλά στη σημερινή εποχή, το κάθε μέτωπο μπορεί να έχει χαρακτήρα γενικευμένης αντιπαράθεσης. Ο Νταβούτογλου έσπευσε να ανακοινώσει πως η Τουρκία θα στηρίξει «τους αδελφούς Αζέρους... ως το τέλος του κόσμου», ενώ ο Ερντογάν πυροβολούσε τη Μόσχα ότι «μας κατηγορεί ότι στηρίζουμε μόνο τη μία πλευρά, ενώ αυτή στηρίζει μόνο την Αρμενία». Η Ρωσία προς το παρόν συντάσσεται με τα δυτικά κράτη στις εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση.
Ποιος θα επωφελούνταν από ένα νέο θερμό μέτωπο, δείχνει δύσκολος γρίφος. Η Ρωσία δείχνει να προτιμά τη σταθερότητα στην περιοχή και τη διατήρηση των δεσμών της και με τις δύο πλευρές, για να προχωρήσουν και οι ενεργειακές δουλειές, στις οποίες το Αζερμπαϊτζάν είναι χρήσιμο. Αυτό δεν την εμπόδισε βέβαια να μετατρέψει την Αρμενία το τελευταίο διάστημα σε στρατιωτικό «προκεχωρημένο φυλάκιο» στα σύνορα με την Άγκυρα.
Από την άλλη, είναι αμφίβολο αν ο τουρκικός στρατός μπορεί να αντέξει ένα ακόμα μέτωπο. Αλλά αναλυτές εκτιμούν ότι σε περίπτωση πολέμου, η τουρκική επιρροή στο Αζερμπαϊτζάν θα ενισχυθεί ντε φάκτο. Και ενδεχομένως θα δημιουργήσει δυσκολίες στο ρωσικό «παιχνίδι» στην περιοχή, που στηρίζεται στους δεσμούς και με τα δύο κράτη, τα οποία αν και χτίζουν σχέσεις με τη Δύση έχουν επιλέξει να μείνουν και στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Όλα αυτά στην έτσι κι αλλιώς ευαίσθητη περιοχή του Καυκάσου. Πολύτιμη στο ενεργειακό παιχνίδι, στρατηγικά τοποθετημένη (ανάμεσα στη Μαύρη και την Κασπία Θάλασσα, δίνει πρόσβαση στη Ρωσία προς τη Μέση Ανατολή, αγγίζει το Ιράν και την Τουρκία), με ιστορία αυτονομιστικών (και σήμερα κυρίως ισλαμικών) κινημάτων.
Το επεισόδιο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν υπενθυμίζει μόνο ότι όσες «διευθετήσεις» κι αν γίνουν τα «ανοιχτά μέτωπα» και οι εστίες πιθανής ανάφλεξης στον πλανήτη υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Θυμίζει επίσης ότι σε εποχές οικονομικής κρίσης, πολιτικής αστάθειας και γεωπολιτικών ανατροπών και ρευστότητας, τα διάφορα «Ναγκόρνο-Καραμπάχ» του πλανήτη μπορούν να γίνουν αφορμή για να κινηθούν πολύ ισχυρότερες τεκτονικές πλάκες και να προκληθούν ευρύτερες συγκρούσεις στη διεθνή ιμπεριαλιστική αλυσίδα...