Οι αστοί αναζητούν Ηγεμόνα

Πρόκειται για μερίδα των σύγχρονων επιχειρήσεων που «προέβη στη δημιουργία μιας κίνησης η οποία φέρει τον τίτλο Ελληνική Παραγωγή (…) Ο συγκεκριμένος κύκλος, στον οποίο συμμετέχουν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, όπως η ΑΓΕΤ, η ΕΛΒΑΛ, οι Ελληνικοί Λευκόλιθοι, η Επίλεκτος, οι Βωξίτες ΕΛΜΙΝ, η Νάσιοναλ Καν, η Χαλκόρ, οι Σύνδεσμοι Βιομηχανιών Αττικής, Θεσσαλίας, Βορείου Ελλάδος, Πελοποννήσου και άλλοι, θεωρεί ότι οικονομίες με ισχυρή βιομηχανική παραγωγική βάση έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικές στις οικονομικές κρίσεις και συμβάλλουν τα μέγιστα στη συνοχή των κοινωνιών. Και επιμένει ότι στις παρούσες συνθήκες της μεγάλης κρίσης έχει εξαιρετική σημασία η ανάπτυξη και πάλι του βιομηχανικού μεταποιητικού τομέα. Την οποία σκοπεύει να διεκδικήσει με δυναμικό τρόπο» (Αντώνης Καρακούσης «Η εξέγερση των βιομηχάνων», «Το Βήμα», 25/6/2017). 
Έχουμε μείνει με την απορία τώρα, πότε σκοπεύει να υλοποιήσει τις προθέσεις της, δηλαδή «να διεκδικήσει με δυναμικό τρόπο» την ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα, και η απορία μας οφείλεται στο γεγονός ότι μέχρι τώρα η αναμφισβήτητη ύπαρξη αυτής της δυναμικής μερίδας του επιχειρηματικού κόσμου δεν δίνει τον τόνο στην άθλια πορεία του ελληνικού καπιταλισμού μετά το 2008. 
Μέχρι να υλοποιήσει τα σχέδιά της αυτή η μερίδα του κεφαλαίου, δεν πρόκειται να καταλάβει ηγεμονική θέση στην ελληνική κοινωνία. Προς το παρόν, ο επίδοξος ηγεμόνας είναι γυμνός, για δύο λόγους: πρώτον, επειδή δεν έχει το οικονομικό εκτόπισμα χωρίς το οποίο κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει την ηγεμονία, και δεύτερον, επειδή δεν είναι σε θέση να εκφωνήσει ηγεμονικό σχέδιο.
Το ποντίκι που βρυχάται
Σε ό,τι αφορά τον πρώτο λόγο, πόσο μικρό είναι αυτό το εκτόπισμα, μπορούμε να το δούμε στα στοιχεία της ελληνικής οικονομίας: Το εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών είναι ισοσκελισμένο στο σημερινό χαμηλό επίπεδο του ΑΕΠ (είναι δηλαδή κατά περίπου 25% χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 2008). Αυτό σημαίνει ότι σε υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα παραγωγής το εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών θα διευρυνόταν σε μη διατηρήσιμα επίπεδα (δηλαδή σε επίπεδα που θα καθιστούσαν τους όρους δανεισμού της χώρας ακόμη πιο δυσβάστακτους). Εάν το μέγεθος, το εκτόπισμα της σύγχρονης, δυναμικής μερίδας του επιχειρηματικού κόσμου ήταν σημαντικό, η αυξημένη ανταγωνιστικότητά της θα επέτρεπε στο εξωτερικό ισοζύγιο να ισορροπήσει σε υψηλότερα επίπεδα, όχι στο πολύ χαμηλό σημερινό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, εάν ήταν σημαντικού μεγέθους αυτή η σύγχρονη μερίδα του κεφαλαίου, δεν θα χρειαζόταν να συρρικνωθεί το ΑΕΠ περίπου στα 180 δισ. (έναντι 240 περίπου το 2008) για να ισοσκελίσουμε το εξωτερικό έλλειμμα αγαθών και υπηρεσιών. Ούτε θα χρειαζόταν για αυτό να καταβαραθρωθεί η εσωτερική ζήτηση στα σημερινά της επίπεδα, που είναι συγκρίσιμα με αυτά του 2002. 
Η σύγχρονη μερίδα του κεφαλαίου είναι λοιπόν ένα ποντίκι που βρυχάται και το ζήτημα της ηγεμονίας παραμένει ανοιχτό στην έκβαση των ταξικών αγώνων: Με τα σημερινά χαρακτηριστικά του παραγωγικού συστήματος κάθε προσπάθεια μετάβασης σε υψηλότερο επίπεδο του ΑΕΠ θα προσκρούει αναγκαστικά στο πρόβλημα των εξωτερικών ελλειμμάτων, τα οποία όμως δεν θα είναι ανεκτά στο μέλλον ούτε από τις χρηματοπιστωτικές αγορές ούτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τουλάχιστον εφόσον τα ελλείμματα αυτά θα υπερβαίνουν το όριο μερικών μονάδων του ΑΕΠ. Όποια μερίδα του κεφαλαίου μπορέσει να λύσει αυτό το πρόβλημα, όντως θα μπορεί να διεκδικήσει την πολιτική ηγεμονία. Μέχρι τότε, όμως, το στοίχημα για την ηγεμονία θα μένει ανοιχτό, τόσο για τις κυρίαρχες όσο και για τις κυριαρχούμενες κοινωνικές τάξεις.
Η ηγεμονία 
δεν είναι δωρεάν γεύμα
Σε ό,τι αφορά τον δεύτερο λόγο για τον οποίο ο επίδοξος ηγεμόνας είναι γυμνός: Η ηγεμονία δεν είναι ένα δωρεάν γεύμα. Πρέπει να βασίζεται σε ένα πολιτικό σχέδιο στο οποίο αφενός μεν ολόκληρη η αστική τάξη θα αναγνώριζε το ταξικό συμφέρον της, αφετέρου δε οι εργαζόμενες και άλλες υποτελείς κοινωνικές τάξεις θα αναγνώριζαν κατ’ ελάχιστο κάποια βραχυπρόθεσμα συμφέροντά τους (όπως π.χ. ότι θα μειωθεί η ανεργία, η φτώχεια και η υλική στέρηση χάρη σε ένα σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης). Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί στην παρούσα ιστορική συγκυρία κατά την οποία η τάξη των κεφαλαιοκρατών, κρατώντας στα χέρια της την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, καταστρέφει όσα από αυτά δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως κεφάλαιο, δηλαδή δεν αποφέρουν το επιθυμητό κέρδος. Το συνολικό πάγιο κεφάλαιο της ελληνικής οικονομίας, το παραγωγικό της σύστημα βρίσκεται ακόμη σε πορεία συρρίκνωσης. Καταστρέφει έτσι μεμιάς, η τάξη των κεφαλαιοκρατών, συνειδητά και αποφασιστικά τους υλικούς όρους συντήρησης και αναπαραγωγής των κυριαρχούμενων κοινωνικών τάξεων, που οδηγούνται στη φτώχεια και την απόγνωση, καταστρέφει τις υλικές προϋποθέσεις της ζωής μας, όταν αυτές δεν λειτουργούν ικανοποιητικά ως κεφάλαιο –και τώρα το κάνει αδίστακτα. Αυτή όμως η στάση της συνθλίβει και τους όρους της πολιτικής της ηγεμονίας, διότι υπονομεύει τον βασικό ισχυρισμό κάθε ηγεμονίας πως το συμφέρον των κυρίαρχων ενισχύει ή εξασφαλίζει το συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας. Πόσο πειστική μπορεί να είναι μια τάξη καπιταλιστών ως ηγεμόνας που αυξάνει την κερδοφορία της εδώ και μια ολόκληρη πενταετία, χωρίς αυτό να οδηγεί σε επέκταση του παραγωγικού δυναμικού (βλ. διάγραμμα), επομένως και σε αύξηση της απασχόλησης και των μισθών; Μάλλον καθόλου.