Η Ιταλία, η κρίση και ο Τσίπρας

Επίκεντρο αυτή τη φορά είναι η Ιταλία, μια μεγάλη οικονομία, η 4η σε όγκο στην Ευρωζώνη, με ΑΕΠ περίπου… 12πλάσιο από το αντίστοιχο στην Ελλάδα. Αλλά και ένα χρέος που υπολογίζεται πάνω από 2,4 τρισεκατομμύρια ευρώ (δηλαδή 7πλάσιο από το ελληνικό), που ξεπερνά το 132% του ΑΕΠ, «ξεσκίζοντας» τα όρια των ευρωσυνθηκών που ορίζουν την κανονικότητα στο 60% του ΑΕΠ.
Το μάθημα είναι σκληρό προς όποιους επιχειρούν να βγάλουν «διάγνωση» για την τρέχουσα κρίση του συστήματος, παρακολουθώντας μόνο τα κέρδη των επιχειρήσεων. Η κρίση στην Ιταλία, που οδηγεί την ευρωζώνη σε ένα κυριολεκτικά «καυτό καλοκαίρι», ξέσπασε στο πεδίο της πολιτικής.
Οι νικητές των προηγούμενων εκλογών, η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι και οι «λαϊκιστές» του Κινήματος των 5 Αστέρων (M5S), προσπάθησαν να συγκροτήσουν κυβέρνηση, διαθέτοντας την αναγκαία κοινοβουλευτική υποστήριξη. Ως Υπουργό Οικονομικών πρότειναν τον Πάολο Σαβόνα, θεωρούμενο ως «ευρωσκεπτικιστή» και σκληρό διαπραγματευτή του ιταλικού χρέους. Προσοχή: Ο Σαβόνα δεν μπορεί να κατηγορηθεί ως «ύποπτος» για φιλεργατικές-φιλολαϊκές αντιλήψεις. Αντίθετα υπήρξε στενά συνδεδεμένος με την Confindustria (τον ιταλικό ΣΕΒ) και η αντίθεσή του στο ευρώ αντανακλά κυρίως τη νοσταλγία προς τη λιρέτα ενός ισχυρού τμήματος της κυρίαρχης τάξης των βιομηχάνων και των μεγαλεμπόρων-εξαγωγέων του Βορρά, παρά ένα σχέδιο ανατροπής της λιτότητας που θερίζει την εργατική τάξη και τις λαϊκές μάζες μετά από τα χρόνια της σοσιαλφιλελεύθερης-κεντροαριστερής διακυβέρνησης στην Ιταλία, σε αγαστή συνεργασία με την υπόλοιπη ευρωηγεσία.
Πανικός
Όμως και μόνο η υποψία ότι μια τέτοια ρήξη θα μπορούσε να αποτελεί ένα από τα ενδεχόμενα, προκάλεσε πανικό και ανεπανάληπτη πολιτική κρίση. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, απέρριψε τον Σαβόνα, απορρίπτοντας ουσιαστικά την κυβέρνηση Λέγκας-M5S και οδηγώντας τις εξελίξεις προς μια «κυβέρνηση τεχνοκρατών» με επικεφαλής τον Κάρλο Κοταρέλι, άνθρωπο του ΔΝΤ επί 25 χρόνια, με το ψευδώνυμο «ψαλιδοχέρης» λόγω της εμμονής του στις περικοπές κοινωνικών δαπανών και δημόσιων επενδύσεων.
Η κυβέρνηση Κοταρέλι δεν μπορεί να επιβιώσει. Ο «ψαλιδοχέρης» στηρίζεται κυρίως από την (ηττημένη στις εκλογές) κεντροαριστερά που βρήκε την ώρα να δηλώσει «συμπαράσταση στον ΠτΔ Ματαρέλα, με στόχο να σώσουμε τη μεγάλη μας χώρα». Έχει ακόμα την ανοχή του (επίσης ηττημένου στις εκλογές) Σίλβιο Μπερλουσκόνι της δεξιάς, της Forca Italia. Όμως δεν πρόκειται να αντέξει την πίεση των ουσιαστικά νικητών της Λέγκας και των M5S, αναλαμβάνοντας ουσιαστικά να οδηγήσει την Ιταλία σε νέες εκλογές το ερχόμενο Φθινόπωρο. Σε συνθήκες βαθιάς κρίσης και υποχρεώνοντας όλους τους «παίκτες» να σκληρύνουν τις θέσεις τους. Ήδη η Λέγκα και το M5S προσπαθούν να δώσουν στις επόμενες εκλογές χαρακτήρα «δημοψηφίσματος» όπου, λέει, θα κρίνεται η «ανεξαρτησία» της Ιταλίας, το δικαίωμα να αποφασίζουν οι πολίτες και όχι οι αγορές το μέλλον της χώρας στο ευρώ και η διαπραγμάτευση του χρέους. Τόσο ο ακροδεξιός Σαλβίνι της Λέγκας, όσο και ο διάδοχος του Μπέπε Γκρίλο, ο Ντι Μάιο των M5S, προσπαθούν να καλλιεργήσουν μια υπόσχεση «αντιλιτότητας» γύρω από την πολιτική τους. Όμως και πάλι χρειάζεται προσοχή: Ο Σαλβίνι της Λέγκας κατηγορεί τον ΠτΔ ότι τον εμπόδισε να αναλάβει το Υπουργείο Εσωτερικών και να αρχίσει αμέσως τις μαζικές απελάσεις μεταναστών. Η απελευθέρωση από τη λιτότητα δεν είναι δυνατόν να ανατεθεί στους ακροδεξιούς ρατσιστές και στους ανερμάτιστους «λαϊκιστές» του Μπ.Γκρίλο. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας αυταπάτης δεν θα μπορούσαν παρά να είναι τραγικά.
Η εξέλιξη αυτή φανερώνει τη διαλυτική κρίση της κάποτε μεγάλης ιταλικής Αριστεράς. Μετά τα χρόνια της «ευτυχίας» στην κυβέρνηση, μετά την εγκληματική πολιτική της λιτότητας και των νεοφιλελεύθερων αντιμεταρρυθμίσεων, μετά από διαδοχικές «διευρύνσεις» και «επανιδρύσεις» προς τη σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση, σήμερα είναι απολύτως αδύναμη να παρακολουθήσει τις εξελίξεις από την κλειδαρότρυπα. Ο ξεσκονισμένος Μάσιμο Ντ Αλέμα εξέφρασε το φόβο ότι η Λέγκα και το M5S «θα έχουν το 80% στην επόμενη Βουλή». Είναι ένα μάθημα και για τους ντόπιους κεντροαριστερούς, που θεωρούν ότι η μνημονιακή πολιτική θα μείνει, τελικά, ατιμώρητη…
Πολλοί μίλησαν για «πραξικόπημα» στην Ιταλία. Με μια έννοια είναι: Ο Ματαρέλα παραβίασε ολοφάνερα την αρχή της πλειοψηφίας. Όμως πάντα έχει σημασία και το ποιοι είναι τα «θύματα». Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι για πραξικόπημα στην Ιταλία μίλησε και η Μαρίν Λεπέν, ενώ οι καθαρόαιμοι φασίστες του Fratelli d’ Italia ζητούν να παραπεμφθεί ο Ματαρέλα σε δίκη για «εσχάτη προδοσία». Δεν υπάρχει περιθώριο για επιδοκιμασία –και πολύ περισσότερο για ταύτιση…– με τον αντιδραστικό συνασπισμό της ακροδεξιάς Λέγκας και του συνοθυλεύματος των M5S. Παρ’ όλα αυτά, η ιταλική κρίση –στο σενάριο της ρεβάνς της Λέγκας και των M5S, με θέσεις μάλιστα που θα έχουν σκληρύνει από την αντιπαράθεση για την κυβερνητική εξουσία–  απειλεί πραγματικά την ούτως ή άλλως εύθραυστη συνοχή της ευρωζώνης. Το τρίγωνο Βερολίνο-Παρίσι-Βρυξέλλες έχει υπερθερμανθεί και όλοι περιμένουν τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα. Η Μέρκελ θύμισε το παράδειγμα «εξημέρωσης» του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά κανείς δεν δικαιούται να ξεχνά ότι η Ιταλία έχει πολύ μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών και εκβιασμών απ’ ό,τι είχε η Ελλάδα το 2015.
Στο μεταξύ, ο καυγάς των βουβαλιών έχει ως θύματα τα βατράχια. Τα ομόλογα χρέους των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου αρχίζουν να αντιμετωπίζουν (ξανά!) μιαν εκτίναξη των spreads, ενώ οι «αγορές» έχουν πάρει θέση με το «δάκτυλο στη σκανδάλη».
Ελλάδα
Αυτή η μεγάλη «αναταραχή» βρίσκει τον Τσίπρα σε πολύ ευαίσθητη στιγμή. Οι αποφάσεις για την «επόμενη μέρα» της θεωρητικής λήξης του 3ου μνημονίου θα ληφθούν σε συνθήκες όπου τα 10ετή ελληνικά ομόλογα έχουν ήδη σκαρφαλώσει στο 4,47%, η βενζίνη «βλέπει» τα 2,5 ευρώ ανά λίτρο και η ευρωζώνη θα έχει μπροστά της μια νέα απειλή υπαρξιακών διαστάσεων. Σε αυτές τις συνθήκες η επιμονή του Στουρνάρα για να αποφευχθεί η «ελεύθερη έκθεση» στις αγορές, για να προτιμηθεί η «πιστοληπτική γραμμή στήριξης», μοιάζει να δικαιώνεται με βάση τα αστικά-καθεστωτικά κριτήρια. Μόνο που αυτή η επιλογή οδηγεί και σε μια πολύ πιο ρητή «δέσμευση» απέναντι στους δανειστές, μια μορφή καλυμμένου μνημονίου 4, που θα ακυρώνει όλους τους επικοινωνιακούς σχεδιασμούς και θα οδηγεί την ομάδα Τσίπρα επικινδύνως κοντά στον πολιτικό θάνατο. Όσοι προέβλεπαν σενάρια ομαλοποίησης, όσοι ονειρεύονταν «μεσοδιαστήματα» σταθερότητας, έχουν διαψευστεί. Η κρίση παραμένει καθοριστική για όλες τις επιλογές: στην οικονομία, στην κοινωνική πολιτική, στο πολιτικό πεδίο. Και το ζητούμενο εξακολουθεί να είναι η παρέμβαση μέσα σε αυτήν, από τη σκοπιά των εργαζομένων και των λαϊκών τάξεων. Που σημαίνει παρέμβαση από τη σκοπιά της Ριζοσπαστικής Αριστεράς.