Το bullying, η αυτοκτονία και η υποκρισία του συστήματος

Αμέσως οι εισαγγελείς διέταξαν προκαταρκτική εξέταση, οι ψυχολόγοι εξέτασαν το προφίλ του νεαρού, οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν «τέρατα» και ο πολιτικός κόσμος εξέφρασε τη θλίψη του. Κανένας από όλους αυτούς δεν εμφανίστηκε όμως νωρίτερα. Ίσως γιατί το «νωρίτερα» είναι ήδη «πολύ αργά» σε έναν κόσμο που αναπαράγει πολλαπλές καταπιέσεις και αποσιωπήσεις.
Ο 15χρονος νεαρός από την Αργυρούπολη βρέθηκε απαγχονισμένος στην πέργκολα του σπιτιού του. Άφησε πίσω του ένα σημείωμα, στο οποίο ονομάτισε 6 συμμαθητές του, που, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, του ασκούσαν ψυχολογική βία. Οι αυτόματοι συνειρμοί με την υπόθεση Γιακουμάκη είναι δυστυχώς αναπόφευκτοι. Είναι πραγματικά τρομακτικό το πόσοι άνθρωποι αισθάνονται μόνοι και αβοήθητοι και βρίσκουν ως μόνη διέξοδο την οριστική έξοδο.
Σύμπτωμα άρρωστου συστήματος
Ο νεαρός φέρεται να κατέγραφε στο προσωπικό του ημερολόγιο τα όσα βίωνε, οπότε σίγουρα θα διαλευκανθεί ακόμη περισσότερο η υπόθεση. Πάντως με τα έως τώρα δεδομένα η επιλογή της αυτοκτονίας φαίνεται ως μια λύση λύτρωσης για τον ίδιο και τιμωρίας αυτών που τον καταπίεζαν. Όμως η συγκεκριμένη υπόθεση δεν είναι μια υπόθεση αμιγώς μεταξύ των εμπλεκομένων. Είναι μια αντανάκλαση ενός άρρωστου συστήματος που γεννά καθημερινά νταήδες και φοβισμένους, σκληρούς και μαλακούς, μάγκες και φλώρους.
Σε αυτό το άρθρο δεν θα επιχειρήσουμε να γίνουμε ντετέκτιβ. Δεν αμφιβάλουμε ότι ο 15χρονος είχε υποστεί μια βάναυση μεταχείριση για να οδηγηθεί στο απευκταίο. Αυτό που θα μας απασχολήσει είναι το υπόβαθρο, οι συνθήκες και τα μέσα που δημιουργούν το πεδίο αυτών των βάναυσων μεταχειρίσεων. Η απλή αναφορά στην καταπολέμηση του bullying δεν αρκεί. Πίσω από τη συγκεκριμένη λέξη θάβονται συγκεκριμένες μορφές καταπίεσης, οι οποίες δεν οφείλονται στην έμφυτη αλητεία ή κακία του δράστη, αλλά στο πώς αυτός ενσωματώνεται στα κυρίαρχα πρότυπα, που προωθεί το σύστημα. Δεν είναι αρκετό το να μιλήσουμε απλώς ενάντια στο σχολικό εκφοβισμό, αλλά πρέπει να μιλήσουμε ενάντια στις κοινωνικές διακρίσεις, τον ρατσισμό και τον σεξισμό. Να μιλήσουμε δηλαδή για όλα αυτά για τα οποία αρνείται να μιλήσει ένα σύστημα που σπέρνει τραμπούκους και θερίζει αυτόχειρες.
Το τραγικό συμβάν σίγουρα αποτέλεσε συνέπεια πολλών παραγόντων. Όμως σίγουρα η καλλιέργεια του ατομισμού, η αυτοεκπλήρωση μέσω της επιβολής και η αίσθηση ισχύος, που καλλιεργούνται από πολύ μικρή ηλικία, έπαιξαν το ρόλο τους. Από τότε που οι ψηλοί μπαίνουν μπροστά στην παρέλαση, ενώ οι κοντοί στην τελευταία σειρά, που οι καλοί μαθητές κρατάνε το απουσιολόγιο, ενώ οι κακοί είναι γραμμένοι στο απουσιολόγιο, που οι ντόπιοι μαθητές κρατάνε τη σημαία, ενώ οι ξένοι όχι, που οι μυώδεις κάνουν κουμάντο στο προαύλιο, ενώ οι υπόλοιποι κάθονται στη γωνία, γεννιούνται δυνατοί και αδύναμοι, ισχυροί και ανίσχυροι. Ένα σύστημα ανταγωνισμού που εμπορευματοποιεί τη βία, στιγματίζει τη διαφορετικότητα και ισοπεδώνει την αλληλεγγύη, είναι ένα σύστημα που αναπαράγει τραμπούκους απέναντι στους διπλανούς τους και υποτακτικούς απέναντι σε κάθε εξουσία. Άλλωστε αυτές οι καθημερινές μικροεξουσίες, που χαρίζει απλόχερα το σύστημα, είναι η πρόβα τζενεράλε για την ανάληψη των πραγματικών εξουσιών. Οι πιο χοντρόπετσοι θα ανταμειφθούν. Μέχρι τότε όμως, κάποιοι θα αποχωρούν οικειοθελώς από το παιχνίδι, γεννώντας την υποκριτική θλίψη, την έκπληξη και την οργή ενός βαθιά άρρωστου συστήματος.
Ευθύνες
Συντετριμμένος ο Σταύρος Θεοδωράκης δήλωσε: «Τα παιδιά που ασκούν bullying δεν έπεσαν από τον ουρανό. Οι συνθήκες –λένε οι επιστήμονες– γεννιούνται μέσα στις οικογένειές τους». Αυτό το οποίο δεν σκέφτηκε ο Σταύρος Θεοδωράκης είναι το ότι ούτε οι οικογένειες έπεσαν από τον ουρανό. Μέσα στις ίδιες συνθήκες που μεγάλωσαν τα παιδιά τους, μεγάλωσαν και αυτές. Εκτός, λοιπόν, από τις αδιαμφισβήτητες ποινικές ευθύνες στη συγκεκριμένη υπόθεση, υπάρχουν και οι χρόνιες πολιτικές ευθύνες, τις οποίες δεν αναγνωρίζει ποτέ κανένας από όλους αυτούς που μόνο συλλυπούνται εκ των υστέρων και δεν προνοούν εκ των προτέρων. Δεν προνοούν, ώστε να υπάρχει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να προωθεί την αλληλεγγύη και τη συλλογική δουλειά και όχι τον ανθρωποφάγο ατομισμό και τη βαθμοθηρία, να υπάρχει ψυχολόγος σε κάθε σχολείο που να συζητάει με τα παιδιά και όχι το καθένα να κλείνεται στον εαυτό του, να υπάρχει αρκετός ελεύθερος χρόνος για τους νέους ανθρώπους και όχι εντατικοποίηση από το προνήπιο, να υπάρχει επαγγελματική διέξοδος για τους νέους ανθρώπους και όχι καταδίκη στην ανεργία ή στην ανασφάλιστη και μαύρη εργασία κλπ.
Μπροστά σε όλο αυτό το κανιβαλιστικό μοντέλο οφείλουμε να αντιδράσουμε. Οφείλουμε να μιλάμε στον διπλανό μας, να στεκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο και να παλεύουμε μαζί ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης, είτε πρόκειται για ένα ειρωνικό σχόλιο ενός συμμαθητή, είτε πρόκειται για την προσβολή ενός εργοδότη. Δεν πρέπει να αφήνουμε άλλους ανθρώπους μόνους στα χέρια του συστήματος και των κολαούζων του. Πρέπει να διαχωρίσουμε το σύμπτωμα από την αιτία του προβλήματος, προκειμένου να το χτυπήσουμε στη ρίζα από κοινού. Αυτό όμως απαιτεί συλλογικότητα, αλληλεγγύη και τσάκισμα των διαχωρισμών.