Το αναθεωρημένο Δοκίμιο της Ιστορίας του ΚΚΕ 1918-1949

Η «αναθεώρηση» επιδιώκει να επανασυνδέσει τις κομματικές θέσεις για την ιστορία του ΚΚΕ με το «αίσθημα δικαίου» και τα εμπειρικά συμπεράσματα ενός μεγάλου τμήματος των λαϊκών αγωνιστών και αγωνιστριών που έδρασαν ηρωικά στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόταση για την (επιτέλους!) «κομματική αποκατάσταση» του Άρη Βελουχιώτη, που καθυστερούσε πεισματικά, παρά την από καιρό «πολιτική αποκατάσταση» του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ για την άρνησή του απέναντι στην καταστροφική Συμφωνία της Βάρκιζας. Όμως, όπως συχνά συμβαίνει με τις ημιτελείς αποφάσεις και τα «ζυγισμένα» ημίμετρα, το ΚΚΕ κληρονομεί τώρα ένα άλλο πρόβλημα: έχοντας «αποκαταστήσει» πολιτικά και κομματικά τον Άρη Βελουχιώτη, έχοντας εν μέρει αποδεχθεί ως σωστή την αντάρτικη πολιτική που αυτός εισηγήθηκε στην ιστορική τελευταία επιστολή του «προς τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ», οφείλει να πει κάτι πιο συγκεκριμένο γι’ αυτούς που έγραψαν το τρομερό «ούτε ψωμί, ούτε νερό στον Θανάση Κλάρα, αλλιώς Μιζέρια…» οδηγώντας τον στο δρόμο προς τον σίγουρο αφανισμό. 
Γιατί το ΚΚΕ, πριν αποκαταστήσει πολιτικά και κομματικά τον Άρη, είχε πλήρως αποκαταστήσει τον Ν. Ζαχαριάδη, τον επικεφαλής της ηγετικής ομάδας και στενότερο «κρίκο» της σχέσης του ΚΚΕ με το «διεθνές κέντρο», το στέλεχος που συμπύκνωσε στην πολιτική του τους δύο βασικούς παράγοντες που η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ καταδεικνύει (σε μεγάλο βαθμό σωστά) ως υπαίτιους για τα καταστροφικά λάθη.
Στα πρώτα κεφάλαια του νέου «Δοκιμίου» το ΚΚΕ σωστά πλέον αναγνωρίζει την ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα, απορρίπτοντας τις θέσεις για τα «μισοφεουδαρχικά κατάλοιπα» και τη συνακόλουθη στρατηγική της «δημοκρατικής επανάστασης» της 6ης Ολομέλειας (1934), στο πλαίσιο της γενικότερης «στρατηγικής των σταδίων» που είχε, από το 5ο Συνέδριό της και μετά, υιοθετήσει η 3η Διεθνής υπό την ηγεσία του Στάλιν. 
Στο πλαίσιο αυτής της μετατόπισης διατυπώνονται θέσεις που έχουν γενικότερη αξία: «Την οικονομική, τη στρατιωτική, επομένως και την πολιτική αδυναμία του νεοϊδρυμένου ελληνικού κράτους, τις αποδίδουν λαθεμένα σε τάση υποτέλειας της αστικής τάξης, χαρακτηρίζοντάς την για πολλά χρόνια ως κομπραδόρικη με μειωμένη εθνική συνείδηση». Σε αντίβαρο, για να ερμηνευτούν αυτά τα φαινόμενα, η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ θυμίζει (σωστά) την «ανισομετρία» ανάμεσα στις κυρίαρχες τάξεις του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος στην εποχή του ιμπεριαλισμού.
Και παρακάτω: «Καμιά αστική τάξη δεν παραχωρεί κυριαρχικά της δικαιώματα, δεν δέχεται αγόγγυστα το διαμελισμό της εσωτερικής της αγοράς και τον περιορισμό της εξουσίας της. Όταν αυτό συμβαίνει, με στρατιωτική κατοχή ή απώλεια εδαφών μέσα από πόλεμο κ.λπ., δεν παραιτείται από την προσπάθεια επανάκτησής τους με οποιοδήποτε μέσο. Αλλά και όταν η αστική τάξη παραχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα με τη θέλησή της (π.χ. μέσω της συμμετοχής σε διεθνικές ιμπεριαλιστικές ενώσεις), στόχος της είναι η θωράκιση της εξουσίας της μέσω διεθνικών συμμαχιών, η διεύρυνση της οικονομικής και πολιτικής της δύναμης...». 
Αυτές οι θέσεις θα ήταν πολύτιμες σε μια προηγούμενη περίοδο: Όταν π.χ. ο Ανδρέας Παπανδρέου έχτιζε την πολιτική ηγεμονία του ΠΑΣΟΚ, υποσχόμενος τη συμμαχία μεταξύ των λαϊκών τάξεων και του «παραγωγικού» κεφαλαίου, ενάντια (δήθεν) στο «κομπραδόρικο» τμήμα της ντόπιας αστικής τάξης. Είναι πολύ χρήσιμες και σήμερα: Όταν ο αγώνας για την ανατροπή της μνημονιακής λιτότητας περιορίζεται από ένα τμήμα της Αριστεράς στο πλαίσιο της διαταξικής στρατηγικής της «ανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας» και της «παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας». Ελπίζουμε, όμως, τις θέσεις αυτές να τις θυμάται ο Δ. Κουτσούμπας την επόμενη φορά που θα κάνει δηλώσεις ενάντια στην «εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας», μιλώντας π.χ. για την ΑΟΖ του... Καστελόριζου, αφήνοντας μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο συμμετοχής των κομουνιστών σε έναν πόλεμο για τη μοιρασιά των πετρελαίων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. 
Η μεγάλη δεκαετία
Στο Δοκίμιο επανέρχονται ορισμένες ιστορικές «βόμβες» που το ίδιο το ΚΚΕ έφερε στο προσκήνιο σε προηγούμενα ιστορικά πονήματά του:
«Στο Δοκίμιο τίθεται το ζήτημα της κομματικής αποκατάστασης της “Παλιάς ΚΕ”, με την έννοια ότι (αυτή) αποτέλεσε τη συνέχεια της ΚΕ του ΚΚΕ» (σ.σ. πρόκειται για την παράνομη ΚΕ που ο Ν. Ζαχαριάδης θεωρούσε «όργανο» του Μανιαδάκη). 
«Η ΚΕ εισηγείται να κριθεί ως σωστή η θέση της “Παλιάς ΚΕ” για τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του ιταλοελληνικού πολέμου...».
(Η ΚΕ του ΚΚΕ) «κριτικά στέκεται στο Α’ γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη, στο σημείο που αφορά το χαρακτήρα του πολέμου και τη στάση απέναντι στην κυβέρνηση Μεταξά...».
Με τις θέσεις αυτές μένει κυριολεκτικά μετέωρος ο ανιστόρητος ισχυρισμός διαφόρων ότι το διαβόητο «γράμμα του Ζαχαριάδη» υπήρξε η πολιτική βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε το μεγάλο εαμικό κίνημα.
Για τη μεγάλη δεκαετία του ’40, τη «σημαντικότερη περίοδο της ταξικής πάλης στην Ελλάδα», η ΚΕ του ΚΚΕ εκτιμά ότι είχε «διαμορφωθεί επαναστατική κατάσταση», όπου ήταν εφικτή μια «επαναστατική εξέγερση, μια εργατική σοσιαλιστική επανάσταση με στόχο την κατάκτηση της εξουσίας». Πρόκειται για μια εκτίμηση που ανατρέπει οριστικά «αφηγήσεις» δεκαετιών, για την «προτεραιότητα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα» (στον οποίο, κατά τον Γληνό, καλούνταν να συμμετέχουν και οι... ντόπιοι καπιταλιστές!), ο οποίος θα έδινε τη θέση του σε μακρόσυρτες «δημοκρατικές εξελίξεις», όπου η ανασυγκροτημένη Νέα Ελλάδα θα αντιμετώπιζε το μέλλον, με μακρινό ορίζοντα... το σοσιαλισμό!
Το Δοκίμιο ερμηνεύει τις μεγάλες ήττες –την Καζέρτα, το Λίβανο, το Δεκέμβρη, τη Βάρκιζα– με τον βασικό ισχυρισμό της κυριαρχίας στο εσωτερικό τής τότε ηγεσίας του ΚΚΕ της ρεφορμιστικής στρατηγικής των σταδίων, επεκτείνοντας μάλιστα τις ευθύνες στο «7ο Συνέδριο του Κόμματος (1-6 Οκτώβρη 1945) και στις μετέπειτα Ολομέλειες της ΚΕ» που «δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις των συνθηκών». 
Πιο τολμηρά από κάθε άλλη φορά, το ΚΚΕ δείχνει τις ευθύνες του «διεθνούς κέντρου» που όχι μόνο ανέχθηκε, αλλά επί της ουσίας υπέδειξε το δρόμο προς την ήττα. Η ΚΕ του ΚΚΕ επιλέγει να αναδείξει το τηλεγράφημα του Μολότοφ που δηλώνει «εμείς συμβουλεύουμε να μην ακολουθήσετε το δρόμο της ένοπλης εξέγερσης, αλλά να επιδιώξετε την ανάπτυξη ενός μαζικού αγώνα υπέρ της δημοκρατίας, σε συνδυασμό με μαζική αυτοάμυνα...». Και για όποιον δεν κατάλαβε, υπενθυμίζει τις «συμβουλές» του ΚΚΣΕ προς τα ΚΚ στη Γαλλία και την Ιταλία για συμμετοχή στις κυβερνήσεις Εθνικής Ενότητας που αναστήλωσαν τον καπιταλισμό στην Ευρώπη.
Είναι μια ερμηνεία που βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα από κάθε άλλη κομματική επεξεργασία. Όμως τι μας λέει εδώ το ΚΚΕ; Δυστυχώς η ερμηνεία είναι πιο σκληρή και από την πληγή της ήττας: α) Το Δοκίμιο ομολογεί ότι στην πιο κρίσιμη δοκιμασία, στην πιο σημαντική περίοδο της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, στο εσωτερικό του ΚΚΕ κυριαρχούσε η ρεφορμιστική στρατηγική. β) Ότι στη Μόσχα, στο ΚΚΣΕ, στην περίοδο της αναμφισβήτητης σταλινικής ηγεσίας, πολύ πριν από το 20ό Συνέδριο του 1956, έγιναν επιλογές που θυσίασαν τις πιθανότητες νικηφόρων εργατικών επαναστάσεων στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία κ.ο.κ. Αυτή η πολιτική επιβεβαιώνει πανηγυρικά τους ισχυρισμούς –που κάποτε προβάλλονταν μόνο από τον τροτσκιστικό χώρο– ότι η σταλινική ηγεσία τοποθετούσε τα συμφέροντα που προέκυπταν από τη μοιρασιά του κόσμου στη Γιάλτα πάνω από το συμφέρον της εργατικής επανάστασης στην Ευρώπη.
Με αυτήν την έννοια, η απόπειρα του ΚΚΕ να ερμηνεύσει τη μεγάλη ήττα της δεκαετίας του ’40, αποδεχόμενο κάποια βασικά συμπεράσματα της κοινής πείρας των αγωνιστών και αγωνιστριών της εποχής, αλλά χωρίς να βάλει σε γενικότερη αμφισβήτηση το συνολικό ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο του σταλινικού ρεφορμισμού στο οποίο εξακολουθεί να αναφέρεται, θυμίζει τη λαϊκή παροιμία για κάποιον που γκρεμίζει το σπίτι του προκειμένου να βρει ξύλα για να το ζεστάνει. 

ΥΓ: Στον αναθεωρημένο Δοκίμιο, η ΚΕ του ΚΚΕ κάνει μια αναφορά στον Παντελή Πουλιόπουλο, στον πρώτο γραμματέα της ΚΕ όταν το ΣΕΚΕ μετασχηματίστηκε σε ΚΚΕ. Δεν επιλέγει να αναφερθεί στο ρόλο του Πουλιόπουλου στον προσανατολισμό και τη σύνδεση του ΣΕΚΕ με την Κομιντέρν. Ούτε στη σκληρή αντίσταση του Πουλιόπουλου στη στρατηγική «στροφή» της 6ης Ολομέλειας και την αστικοδημοκρατική επανάσταση. Επιλέγει να αναφερθεί στην υποστήριξη του Πουλιόπουλου στο λαθεμένο σύνθημα της 3ης Διεθνούς για «ανεξάρτητη Μακεδονία-Θράκη». Θυμίζουμε ότι ο Πουλιόπουλος ανέλαβε την ευθύνη αυτής της θέσης της Κομιντέρν και της πλειοψηφίας, τότε, του ΚΚΕ, την υπεράσπισε στα δικαστήρια και φυλακίστηκε και εξορίστηκε γι’ αυτό. Όμως στο εσωτερικό του κόμματος, είναι αυτός που άνοιξε τη συζήτηση ενάντια σε αυτή τη θέση και ζητώντας την αλλαγή της. Δεν πειράζει. Κάθε αρχή και δύσκολη…