Σ τις 12 Ιουλίου 2018 η κυβέρνηση έφερε για ψήφιση στην Βουλή μια νέα αρχιτεκτονική για την λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η οποία φέρει τον βαρύγδουπο τίτλο «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Εμβάθυνση της Δημοκρατίας – Ενίσχυση της Συμμετοχής – Βελτίωση της οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των ΟΤΑ [Πρόγραμμα «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι»] - Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ΦΟ.ΔΣ.Α – Ρυθμίσεις για την αποτελεσματικότερη, ταχύτερη και ενιαία άσκηση των αρμοδιοτήτων σχετικά με την απονομή ιθαγένειας και την πολιτογράφηση – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας ΥΠΕΣ».
Ημερ.Δημοσίευσης
Στις 12 Ιουλίου 2018 η κυβέρνηση έφερε για ψήφιση στην Βουλή μια νέα αρχιτεκτονική για την λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η οποία φέρει τον βαρύγδουπο τίτλο «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Εμβάθυνση της Δημοκρατίας – Ενίσχυση της Συμμετοχής – Βελτίωση της οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των ΟΤΑ [Πρόγραμμα «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι»] - Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ΦΟ.ΔΣ.Α – Ρυθμίσεις για την αποτελεσματικότερη, ταχύτερη και ενιαία άσκηση των αρμοδιοτήτων σχετικά με την απονομή ιθαγένειας και την πολιτογράφηση – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας ΥΠΕΣ». Το τρομακτικό δεν είναι ότι κανένα επιμέρους στοιχείο του τίτλου δεν ισχύει καθώς όχι μόνο δεν εμβαθύνει τη δημοκρατία αλλά επί της ουσίας τη στρεβλώνει, όπως θα δείξουμε και πιο κάτω, καθώς όχι μόνο δε βελτιώνει την οικονομική και αναπτυξιακή λειτουργία των ΟΤΑ αλλά εισάγει πλήρως την λογική των ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων συνιστώντας την πιο ακραία μεταρρύθμιση που έρχεται για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά κυρίως το πιο ανησυχητικό και παράλληλα τρομακτικό κομμάτι που υποδηλώνεται ήδη από το συγκεκριμένο τίτλο είναι ότι έπεται και ο «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ ΙΙ», ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα περιλαμβάνει ό,τι δεν μπόρεσε να περάσει η κυβέρνηση στον «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ Ι», όπως είναι η ανταποδοτικότητα της υπηρεσίας πρασίνου. Ο «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι» έρχεται όχι για να καταργήσει τον «Καλλικράτη» αλλά αντίθετα για να εμβαθύνει ακόμα πιο πολύ την νεοφιλελεύθερη πολιτική στους Δήμους, για να δέσει ακόμα πιο σφικτά τους Δήμους με το μνημονιακό καθεστώς και να δημιουργήσει ένα ακόμα πιο ασφυκτικό πλαίσιο στην λειτουργία ενός Δήμου, καθώς και να καταργήσει πλήρως τις όποιες εναπομείνασες δυνατότητες οι οποίες υπήρχαν μέχρι σήμερα για να απαντήσει ο οποιοσδήποτε δραστηριοποιείται στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις πιο βασικές κοινωνικές ανάγκες ενός λαού βυθισμένου στην οικονομική ανέχεια.
Ο Κλεισθένης τον 6ο αιώνα π.Χ. προσπάθησε να θέσει τις βάσεις για τον εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος της Αθήνας μετά από την τυραννία του Πεισίστρατου. Χωρίζοντας την Αττική σε 3 βασικούς δήμους (το άστυ, τα παράλια και τα μεσόγεια), διασπώντας τον καθένα από αυτούς του 3 δήμους σε 10 τριττύες και τελικά παίρνοντας μια τριττύα από το άστυ, μια από τα παράλια και μια από τα μεσόγεια δημιούργησε 10 νέες φυλές προσπαθώντας να εξασφαλίσει ότι οι τότε πλούσιοι ευγενείς θα πάψουν να είναι η μοναδική ισχυρή κοινωνική τάξη στην διαμόρφωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Έδωσε όλη την εξουσία στην Εκκλησία του Δήμου και καθιέρωσε τον κλήρο για την ανάδειξη των μελών της τότε Βουλής. Ο Αριστοτέλης έγραψε για τον Κλεισθένη ότι «έδωσε την πολιτεία στον λαό». Είκοσι έξι αιώνες μετά ο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει: «με τη θέσπιση της απλής αναλογικής, εξασφαλίζεται η ισοτιμία της ψήφου των πολιτών και παύει οριστικά το φαινόμενο των πριμοδοτούμενων πλειοψηφιών που δεν ανταποκρίνονταν στη βούληση του εκλογικού σώματος (…) Ο «Κλεισθένης Ι» συνιστά ιστορική δημοκρατική τομή και ένα πρώτο μεταρρυθμιστικό βήμα που θέτει την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε νέες στέρεες βάσεις».
Απλή αναλογική;
Στην πραγματικότητα αποτελεί ένα ακόμα επικοινωνιακό τρικ και πρόκειται περί ψαρέματος σε θολά νερά που επιχειρεί η κυβέρνηση με απώτερο σκοπό να κρύψει την ουσιαστικά διάλυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και το δέσιμο αυτής στο νεοφιλελεύθερο άρμα και στους στόχους που ορίζονται από το μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής 2019-2022. Στο επικοινωνιακό επίπεδο η κυβέρνηση εμφανίζεται να ικανοποιεί ένα πάγιο αίτημα της Αριστεράς περί της απλής ανόθευτης αναλογικής, επί της ουσίας όμως αυτό που χτίζει είναι μια Τοπική Αυτοδιοίκηση βαθιάς διαπλοκής και διαφθοράς. Ντύνει τον λόγο της με πολύ εύγλωττες εκφράσεις περί «κουλτούρας συναινέσεων», «πολιτικής σύγκλισης» και «πολιτικής συνεργασιών» ενώ στον πυρήνα της απλής αναλογικής που ψηφίστηκε βρίσκεται η πολιτική δοσοληψία και το πολιτικό «αλισβερίσι» με παράγοντες της τοπικής κοινωνίας που εκπροσωπούν όλα τα άλλα συμφέροντα εκτός από αυτά της πληττόμενης εργασίας.
Με το καινούργιο εκλογικό σύστημα της κατ’ επίφαση απλής αναλογικής οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εκλέγονται από τον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών σε αντιστοιχία με το ποσοστό που πήρε ο συνδυασμός με τον οποίο ήταν υποψήφιοι, ενώ ο δεύτερος γύρος θα αναδεικνύει απλά το δήμαρχο ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους του πρώτου γύρου. Το αποτέλεσμα που θα προκύπτει από το εν λόγω εκλογικό σύστημα θα είναι ένας δήμαρχος χωρίς την πλειοψηφία στα δημοτικά συμβούλια. Το πρόβλημα δεν εστιάζεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι θα προκύπτουν δημοτικές αρχές χωρίς πλειοψηφία αλλά στο ότι δεν μπορεί να προκύψει καμία συνεργασία πάνω σε μια συγκεκριμένη πολιτική προγραμματική σύμβαση καθώς μια τέτοια σύμβαση δεν θα μπορεί να υπάρξει. Ουσιαστικά η αρχή της δεδηλωμένης θα προκύπτει εν απουσία μιας προγραμματικής σύμβασης και στη βάση μιας προσωπικής διαπραγμάτευσης του εκάστοτε δημάρχου με τους τοπικούς παράγοντες, οι οποίοι ανάλογα των ανταλλαγμάτων που θα τους προσφέρονται θα παρέχουν ή όχι την στήριξη τους. Ο δήμαρχος θα αδυνατεί να επιβεβαιώσει την πολιτική του σχέση με τον λαό που τον εξέλεξε καθότι θα απουσιάζει το οποιοδήποτε πρόγραμμα βάσει του οποίου και εκλέχθηκε.
Το οποιοδήποτε πολιτικό επίδικο θα παραμένει ανοιχτό και ρευστό, καθότι η πλειοψηφία θα είναι εκκρεμής και κάθε στιγμή θα προκύπτει κατόπιν συνδιαλλαγής. Δεν θα υπάρχει κανένα δημόσιο δεσμευτικό πλαίσιο για κανέναν δήμαρχο και για καμία παράταξη, οι οποίες στην ουσία καταργούνται από την στιγμή που δεν μπορούν να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους αλλά εξαρτώνται κάθε φορά από τις πολιτικές ιδιοτελείς διαθέσεις των τοπικών παραγόντων∙ τα πάντα μετατρέπονται σε θεμιτά, δεν υπάρχει η πολιτική νομιμοποίηση από κανένα συλλογικό πολιτικό όργανο και η διαρκής επί των πάντων πολιτική συναλλαγή ανάγεται σε μέθοδο διακυβέρνησης. Συνεπώς αυτό το οποίο θεσμοθετείται με τον συγκεκριμένο τρόπο εφαρμογής της απλής αναλογικής είναι η απόσυρση της πολιτικής από τον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Με τη συγκεκριμένη απλή αναλογική η Αριστερά δεν πρέπει να έχει καμία σχέση. Η μοναδική απλή ανόθευτη αναλογική την οποία θα πρέπει να στηρίξουμε είναι αυτή της ανάδειξης δημοτικών αρχών από τον πρώτο γύρο με το δικαίωμα διερευνητικής εντολής στον πρώτο συνδυασμό και σε περίπτωση αποτυχίας αυτού να δημιουργήσει μια πλειοψηφία στη βάση μιας πολιτικής συμφωνίας με σαφώς καθορισμένα σημεία, η μεταβίβαση της εντολής στον δεύτερο και τρίτο συνδυασμό αντίστοιχα. Με αυτό το σύστημα και επιτυγχάνεται η πλήρης αποτύπωση του εκλογικού σώματος και οι οποιεσδήποτε συνεργασίες και συγκλίσεις υλοποιούνται σε μια εν δυνάμει πολιτική βάση και όχι στην προσωπική διαπραγμάτευση αποκλειστικά των τοπικών παραγόντων όπως θα συμβεί με την παρούσα προωθούμενη «απλή αναλογική».
Νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση
Ένα δεύτερο εξίσου κομβικής σημασίας χαρακτηριστικό αυτού του νέου νομοθετικού πλαισίου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η πλήρης εναρμόνιση των Δήμων με τις επιταγές της καπιταλιστικής οικονομίας και τη δημιουργία χώρου για την περαιτέρω διείσδυση του κεφαλαίου στον δημόσιο τομέα, κάτι στο οποίο συμβάλλει και η αυστηρή εποπτεία αυτών από το κράτος και τους αντίστοιχους εποπτικούς μηχανισμούς. Με την συμμετοχή των δήμων σε νομικά πρόσωπα αναπτυξιακού χαρακτήρα, σε Α.Ε. για την απόκτηση μετοχικού κεφαλαίου εταιρειών κοινής ωφέλειας για την παραγωγή, αποθήκευση και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας, την αξιοποίηση τοπικών φυσικών πόρων ή εγκαταστάσεων τουριστικής αξίας, την αξιοποίηση της δημοτικής περιουσίας, την ίδρυση εταιρειών ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων διαπιστώνουμε ότι ουσιαστικά οι δήμοι μπαίνουν σε τροχιά λειτουργίας με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά νεοφιλελεύθερα κριτήρια για την οικονομική τους αυτάρκεια με απώτερο σκοπό την αποδέσμευση του κράτους να χρηματοδοτεί τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης μέσω των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ). Εξάλλου αυτό φαίνεται από τις συνεχώς μειούμενες χρηματικές ροές προς την τοπική αυτοδιοίκηση.
Αντιπολίτευση
Σε όλο αυτό το νέο ασφυκτικό τοπίο που διαμορφώνεται για την τοπική αυτοδιοίκηση απαιτείται να επανακαθοριστεί μια νέα στρατηγική δράσης για την ριζοσπαστική Αριστερά. Κατά την άποψη μου πρέπει να διαλυθεί οποιαδήποτε ψευδαίσθηση μπορεί να υπάρχει περί διεκδίκησης ενός δήμου από μεριάς μας. Όπως αναφέραμε πιο πάνω δεν θα υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής κανενός πολιτικού προγράμματος, δη ενός προγράμματος που θα ήθελε να υπηρετήσει τις ανάγκες των «από κάτω». Εξάλλου και ένα τέτοιο πρόγραμμα να μπορούσε εν δυνάμει να κυριαρχήσει δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί εξαιτίας των συνεχών νέων μηχανισμών ελέγχου της λειτουργίας των δήμων που θεσμοθετούνται όπως είναι η Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας Ο.Τ.Α που μας φέρνει ο «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι». Αυτό που οφείλουμε να πράξουμε είναι η δημιουργία ενιαιομετωπικών σχημάτων που θα αποβλέπουν στην οργάνωση ενός μαζικού χώρου για την διεκδίκηση μιας πραγματικής Αυτοδιοίκησης. Αυτό που οφείλουμε να πράξουμε είναι η δημιουργία ενωτικών σχημάτων της ριζοσπαστικής Αριστεράς σε κάθε δήμο με σκοπό όχι μέσω της συμμετοχής μας σε μια διοίκηση, που όπως εξηγήσαμε πιο πάνω δεν μπορεί αλλά και δεν πρέπει να συμβεί, αλλά μέσω του αντιπολιτευτικού λόγου να ασκήσουμε έντονη κριτική στην προσπάθεια διάλυσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αυτό που οφείλουμε να πράξουμε είναι μέσω της δημιουργίας ενιαιομετωπικών σχημάτων στις τοπικές κοινωνίες να κάνουμε τα πρώτα βήματα για το μεγάλο ενιαιομετωπικό σχήμα που απαιτείται για την συνολικότερη κοινωνική ανατροπή και απελευθέρωση.