Συμφωνία Σοσιαλιστών-Ποδέμος για τον προϋπολογισμό 2019

Η εξέλιξη στην Ισπανία θυμίζει την αντίστοιχη στην Πορτογαλία, όπου οι Σοσιαλιστές κυβερνούν με βάση τις προγραμματικές συμφωνίες με το Μπλόκο και το ΚΚ Πορτογαλίας, που δίνουν κοινοβουλευτική στήριξη, χωρίς να συμμετέχουν στην κυβέρνηση: Μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση μειοψηφίας αναλαμβάνει μετά από περίοδο σκληρών αγώνων ενάντια στη Δεξιά. Έχει στην ηγεσία της την πτέρυγα εκείνη που κατανοεί ότι η αποφυγή της «πασοκοποίησης» επιβάλει το διαχωρισμό από τη Δεξιά και προτιμά να «πειραματιστεί» σε διάλογο με τη ριζοσπαστική Αριστερά. Βρίσκεται σε προνομιακή θέση όσον αφορά την πρόσκαιρα ευνοϊκή οικονομική συγκυρία (συχνά αποτέλεσμα του ότι η Δεξιά έκανε «τη βρόμικη δουλειά»), αλλά ταυτόχρονα και σε αδυναμία όσον αφορά την εξάρτηση της επιβίωσής της από την κοινοβουλευτική στήριξη-ανοχή των κομμάτων της Αριστεράς. Οι μεγάλοι αγώνες του προηγούμενου «κύκλου» έχουν αφήσει κοινωνικό ή εκλογικό αποτύπωμα, αλλά έχουν υποχωρήσει. Η κυβέρνηση κάνει ασκήσεις ισορροπίας πάνω σε αυτό το τοπίο, υιοθετώντας μια πορεία που θα χαρακτηρίζαμε «φρένο στη λιτότητα» και επιμέρους «διορθώσεις αδικιών».  

Αντικαπιταλίστας: Μικρές οι παραχωρήσεις, αλλά ο τροχός αρχίζει να γυρνά υπέρ των «από κάτω»

Η συμφωνία ανάμεσα στους Unidos Podemos και την κυβέρνηση Σάντσες για τον προϋπολογισμό προκάλεσε μια σειρά από σχόλια, αναλύσεις, προσδοκίες, αυταπάτες και κάποια απογοήτευση όχι μόνο ανάμεσα στους χιλιάδες αγωνιστές [ΣτΜ: του κόμματος] στη χώρα, αλλά και ανάμεσα στα εκατομμύρια ανθρώπων που συμμετείχαν (ή και όχι) με διαφορετικές διεκδικήσεις, για έναν άλλο δρόμο εξόδου από την κρίση την τελευταία δεκαετία. Αυτή τη μακρά χρονική περίοδο, που εξελίχθηκε μετά από χρόνια κοινωνικής και περιβαλλοντικής υποβάθμισης στη χώρα και εν τω μέσω της προσπάθειας των οικονομικών, πολιτικών και μιντιακών εξουσιών να «κανονικοποιήσουν» την ανασφάλεια, ώστε μια νέα γενιά να μάθει να ζει χωρίς δικαιώματα και να το θεωρεί φυσιολογικό. Η ανισότητα έγινε το βασικό πρόβλημα της κοινωνίας μας, το οποίο μαζί με την κλιματική αλλαγή αποτελεί  πρόβλημα όλης της ανθρωπότητας.
1. Ο τροχός αρχίζει να γυρνά αλλιώς. Να συνεχίσουμε αυτή τη στροφή
Η κυβέρνηση Σάντσες έκανε μια σειρά από παραχωρήσεις, αν και αναγνωρίζουμε ότι σε πολλούς τομείς αυτές είναι μικρές και δεν θα αλλάξουν ουσιαστικά το πλαίσιο των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών σχέσεων. Είναι σαφές ότι αυτές οι παραχωρήσεις οφείλονται στην αδυναμία της κυβέρνησης και στις κινητοποιήσεις όλων των τελευταίων χρόνων, που δημιούργησαν στο συλλογικό φαντασιακό την ιδέα για μια διαφορετική χώρα. 
Γι’ αυτό και πρέπει να διευρύνουμε  αυτή την πρώτη έφοδο. Δεν πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι με τους εαυτούς μας ή να υπερβάλουμε όσον αφορά τις παραχωρήσεις του PSOE και την έκταση των μέτρων που λήφθηκαν. Αλλά να γνωρίζουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε ακόμα περισσότερες νίκες, αν χρησιμοποιήσουμε ακόμα μεγαλύτερη δύναμη. Υπάρχει πλέον ένα ρήγμα ανοιχτό. 
Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα: Είναι ανάγκη να κινητοποιηθούμε και πάλι στους δρόμους για να συνεχίσουμε στο δρόμο των κοινωνικών (επανα)κατακτήσεων, για να καθορίσουμε την ατζέντα του PSOE, χωρίς αυτό να ενισχύεται, και για να το εμποδίσουμε να μας «αγκαλιάσει σαν αρκούδα» μέσα από μια είσοδό μας στην κυβέρνησή του (…).
2. Σημαντικές κατακτήσεις που μας ενισχύουν
α) Αύξηση του διεπαγγελματικού κατώτατου μισθού
Η αύξηση του κατώτατου μισθού στα 900 ευρώ και η επεκτασιμότητα των συμβάσεων ανοίγουν το δρόμο για συλλογικές διαπραγματεύσεις και για την αναγκαία πάλη για το μισθό σε μια χώρα όπου το να εργάζεσαι δεν είναι πια συνώνυμο με το ότι βγαίνεις από τη φτώχεια. Σε μια χώρα όπου για χρόνια, ακόμα και πριν την κρίση, οι μισθοί μειώνονταν ως μερίδιο του ΑΕΠ, όπου οι μισθοί δεν οδηγούν σε ευμάρεια και όπου οι εργαζόμενες τάξεις βλέπουν το εισόδημα και την περιουσία τους να μειώνεται. 
(…) Η αύξηση στον κατώτατο μισθό θα έχει άμεσες συνέπειες για το 12% των εργαζομένων. Είναι μια συμβολική και πολιτική πράξη που δίνει έμφαση στην ανάγκη για ανάκαμψη των μισθών σε βάρος των κερδών μιας μειοψηφίας και φέρνει στο προσκήνιο με καλύτερο τρόπο το αίτημα για μισθολογικές αυξήσεις στις συλλογικές διαπραγματεύσεις.  
β) Κοινωνική πρόοδος, αλλά περιορισμένη
Με δεδομένο ότι οι αλλαγές στο προτεινόμενο εργασιακό πλαίσιο δεν είναι πολύ φιλόδοξες, το άνοιγμα της συζήτησης για την ύπαρξη δήθεν «αυτοαπασχολούμενων» και η αναγνώριση της εργασιακής σχέσης εκείνων των «αυτοαπασχολούμενων» που εξαρτώνται από έναν μόνο «πελάτη» (αφεντικό στην ουσία) μας φαίνεται ένα σημαντικό «σήμα»  προς την αλλαγή ενός από τους καινούργιους τρόπους επισφαλούς εργασίας. 
Το ότι θα έχουμε και πάλι επιδόματα ανεργίας για τους άνω των 52 ετών είναι επίσης μια μικρή ανάκτηση μιας κάποιας κοινωνικής προστασίας. 
(…) Η σύνδεση των συντάξεων με τον πληθωρισμό (αναπροσαρμογή ανάλογα με το κόστος ζωής) είναι μια πραγματική και συμβολική κατάκτηση που θα τοποθετεί  το PSOE απέναντι σε μια ΕΕ που συνεχίζει να στραγγαλίζει τα οικονομικά του ισπανικού κράτους, προκειμένου να διασφαλίζει την αποπληρωμή του χρέους στις τράπεζες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Επίσης διευκολύνει να έρθουμε σε ρήξη με τη διαδεδομένη και ψευδή αφήγηση περί «μη-βιωσιμότητας» του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος.  
(…)
γ) Μέτρα προστασίας και φροντίδας
Η ανάκτηση της ιδέας μιας κοινωνίας που νοιάζεται για τα μέλη της μας επιτρέπει να μιλήσουμε με όρους κατακτήσεων για τα κινήματα σε Υγεία, Παιδεία, Βοήθεια. 
Κάποια θετικά στοιχεία της συμφωνίας είναι: η επαναφορά της Καθολικής Πρόσβασης στην Υγεία, ότι κανένας άνθρωπος δεν θα μένει χωρίς περίθαλψη σε αυτή τη χώρα. Καλωσορίζουμε την κατάργηση μέρους της συμμετοχής του ασφαλισμένου στα φάρμακα, ως τρόπο υπεράσπισης του δικαιώματος στην υγεία και ως απάντηση στις δημαγωγίες που συνόδευσαν την εφαρμογή της «συμμετοχής». Καλωσορίζουμε την επιστροφή του ωραρίου διδασκαλίας στις 18 ώρες και την επιστροφή των πανεπιστημιακών διδάκτρων στο επίπεδο που βρίσκονταν πριν τις διαδοχικές αυξήσεις τους. Θεωρούμε επίσης θετική την αύξηση 40% στη βοήθεια, αν και ανεπαρκής, και την ανάκτηση των εισφορών των προστατών οικογένειας.
(…)Υπάρχει μια αναφορά στο ζήτημα των ιδιωτικοποιήσεων στον τομέα της υγείας, αλλά δεν αντιμετωπίζεται με συγκεκριμένο τρόπο. Επίσης δεν υπάρχει καμιά αναφορά στις ιδιωτικοποιήσεις στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή στη βοήθεια. 
(…)
3. Μεγάλες αντιφάσεις και σημαντικές ελλείψεις στη συμφωνία. Δεν εγκαταλείπουμε το πρόγραμμά μας
Το μεγαλύτερο μέρος της συμφωνίας είναι διατυπωμένο με διακηρύξεις προθέσεων, που δεν έχουν ούτε συγκεκριμένη μορφή, ούτε συγκεκριμένη ημερομηνία εφαρμογής. Όλα δείχνουν ότι το 2019 θα πρέπει να γίνει μια χρονιά κοινωνικής πίεσης και πολιτικού επαν-εξοπλισμού, ώστε να μεταφραστούν αυτές οι ασαφείς συμφωνίες σε συγκεκριμένα μέτρα και να μην καταλήξουμε σε ένα διαρκές παζάρι μετά την ψήφιση της συμφωνίας, έχοντας απέναντί μας ένα PSOE που ξέρει πολύ καλά να ελίσσεται σε τέτοιες συνθήκες. 
Θα είναι ανάγκη να βάλουμε στο επίκεντρο των κινητοποιήσεων και της πολιτικής συζήτησης όλα τα μέτρα που δεν είναι συγκεκριμένα ή δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία, ώστε να μη σταματήσει ο τροχός να γυρνά προς όφελος της εργαζόμενης πλειοψηφίας αυτής της χώρας. 
α) Στέγαση
Είναι ο τομέας στον οποίο μάλλον περιμέναμε την περισσότερη πρόοδο, εξαιτίας της επείγουσας κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στη χώρα και τροφοδοτείται σήμερα από μια νέα «φούσκα», αυτή των ενοικίων. (…) Ξέρουμε ότι το PSOE θα διστάσει πολύ να σπάσει αυτή τη «φούσκα» για να υπερασπιστεί το δικαίωμα στην κατοικία. Ωστόσο καλωσορίζουμε την εισαγωγή μιας υποχρεωτικής μίνιμουμ διάρκειας των ενοικιαστηρίων, όπως και τις επεκτάσεις και την παραχώρηση στους Δήμους της δυνατότητας να εντοπίζουν περιοχές που πιέζονται από αυξανόμενες τιμές και να έχουν τη δυνατότητα να ασκούν έλεγχο στις αυξήσεις ενοικίων. Όμως η μεγάλη λίστα μέτρων που απαιτούσε το κίνημα κατά των εξώσεων, με στόχο να σκάσει η «φούσκα», δεν υπάρχει ή υπάρχει μόνο ως διακήρυξη πρόθεσης. Αυτό, τη δεδομένη στιγμή, θα πρέπει να λειτουργήσει ως τρόπος να ενισχύσουμε το κίνημα και να ασκήσουμε μεγαλύτερες πιέσεις.
β) Έμφυλη βία
Ο νόμος –σε εκκρεμότητα– για τη σεξουαλική βία δεν προωθείται και είναι εμφανές ότι δεν σχετίζεται με τον προϋπολογισμό, οπότε προς το παρόν οι σχετικές διακηρύξεις είναι απλές υποσχέσεις για το μέλλον. (…)
γ) Εργασιακή μεταρρύθμιση
Παραπέμπεται για αργότερα μια εργασιακή μεταρρύθμιση που θα έβαζε τέλος στην ανασφάλεια που έχουν δημιουργήσει όλες οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις και που θα συνέβαλε στην παγίωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, που έγιναν επισφαλείς μέσα από τις νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης της εργασίας, όπως οι «αυτοαπασχολούμενοι» ή οι εργαζόμενοι σε υπεργολάβους. Χωρίς ένα τέτοιο νέο πλαίσιο εργασιακών σχέσεων και νέων δικαιωμάτων, τα αποτελέσματα της αύξησης στον κατώτατο μισθό θα μείνουν κενά περιεχομένου. Αυτό το πλαίσιο είναι που πραγματικά φοβάται η Δεξιά, οι οικονομικές εξουσίες και η ΕΕ. Αυτός πρέπει να είναι ο βασικός στόχος για τον οποίο θα αγωνιστεί να κατακτήσει το εργατικό κίνημα. Αυτή πρέπει να είναι η σημαία του κινήματος την οποία εμείς ως πολιτικές δυνάμεις δεν μπορούμε να υποστείλουμε. 
(…)
ε) Φορολόγηση, ο κρίσιμος κόμπος
Στο δημοσιονομικό ζήτημα επείγει να αλλάξει η ισορροπία των δημοσιονομικών μέτρων, που είχαν επικεντρωθεί στο εργατικό εισόδημα, το οποίο εξηγεί και την περιορισμένη δυνατότητα συλλογής εσόδων από το σύστημα. (…) 
Ο τροχός αρχίζει να γυρίζει και στα φορολογικά ζητήματα. Οι μεγάλες εταιρίες θα πάψουν να διαφεύγουν από τη φορολογική προσπάθεια, με την οριοθέτηση ενός μίνιμουμ αποτελεσματικού φορολογικού συντελεστή 15% ή με την επιβολή φόρου στα διάφορα νομικά «σχήματα» που είχαν δημιουργήσει οι Θαπατέρο και Ραχόι για την κερδοσκοπία στα ακίνητα. Ωστόσο διατηρεί αυτά τα νομικά «σχήματα», τα οποία θα έπρεπε να εξαφανίσουμε. Η αύξηση του φόρου ιδιοκτησίας στις μεγάλες περιουσίας, αν και είναι μόνο 10 εκατ., μας φαίνεται καλοδεχούμενη ως συμβολική κίνηση. Μπορούμε να πούμε ότι στον τομέα της φορολόγησης υπάρχουν θετικές εξελίξεις προς την κατεύθυνση μιας δικαιότερης κοινωνίας με αναδιανομή εισοδήματος, αλλά η συνολική φορολογική μεταρρύθμιση, που είναι αναγκαία, δεν προχώρησε.
στ) Ενέργεια και κλίμα
Αν και η κλιματική αλλαγή και το ενεργειακό ζήτημα δείχνουν ότι είναι τα πιο άμεσα προβλήματα όσον αφορά την οικολογική κρίση, η συμφωνία δεν καταπιάνεται με άλλα σχετικά ζητήματα, όπως το αίτημα για ανάκτηση και αξιοποίηση άλλων κοινών αγαθών, την προστασία της φύσης και της φυσικής κληρονομιάς και οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με αυτά. 
(…) Υπάρχει αναφορά στο ζήτημα της αποδοτικότητας, αλλά δεν προωθούνται συγκεκριμένα μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας, που είναι κλειδί. Προτείνεται μια αλλαγή των πηγών ενέργειας, που είναι θεμελιώδες, αλλά δεν υιοθετούνται μέτρα που να μειώνουν την ένταση της ενεργειακής κατανάλωσης και τα ιδιωτικά κέρδη. 
(…)
Συμπερασματικά
Η γενική εκτίμηση των Αντικαπιταλίστας γι’ αυτή τη συμφωνία είναι ότι αποτελεί μια πρόοδο σε σύγκριση με το προηγούμενο πλαίσιο και ίσως μπορέσει να οδηγήσει στην ανάκτηση χαμένων δικαιωμάτων. Αλλά υπογραμμίζουμε ότι σε εξαιρετικά σημαντικούς τομείς απέχει πολύ από το επιθυμητό. Γι’ αυτό και το παράδοξο: προβλέπονται βελτιώσεις που  τις έχουν ανάγκη τα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας, αλλά παραμένουν ζητούμενο οι λύσεις που θα αποτελούσαν μια πραγματική κοινωνική πρόοδο. 
Η κυβέρνηση θα αποκτήσει λαϊκή νομιμοποίηση με αυτά τα μέτρα. Αλλά οι δυνάμεις της αλλαγής οφείλουν να παρουσιάσουν μια δική τους εναλλακτική πρόταση, που θα ξεπερνά την κυβερνητική. Υπάρχει ο κίνδυνος να εξιδανικευτούν αυτά τα μέτρα ανάσχεσης της κοινωνικής κρίσης και ανάκτησης κάποιων δικαιωμάτων και να χαθεί η έμφαση στο ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν και αλλιώς, καθώς και ότι είναι εφικτό να προχωρήσουμε ακόμα πιο πέρα από αυτά τα μέτρα.   
(…) 
Είναι στο χέρι μας να μετατρέψουμε τις μικρές παραχωρήσεις σε ένα πραγματικό γύρισμα του τροχού υπέρ του κόσμου των «από κάτω».