Διήμερο συζητήσεων για τη γερμανική επανάσταση (1918-1923)

Σ υμπληρώθηκαν φέτος τα 100 χρόνια από το ξέσπασμα της επανάστασης στη Γερμανία. Τον Γενάρη συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Λίμπκνεχτ κατά την εξέγερση στο Βερολίνο που τερμάτισε την πρώτη φάση της γερμανικής επανάστασης.
Τα γεγονότα αυτά είχαν καθοριστικά σημασία στην εξέλιξη της ιστορίας του 20ού αιώνα.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, το μεγαλύτερο σφαγείο που γνώρισε η ανθρωπότητα (μέχρι το ξέσπασμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου…) δεν έληξε μέσα από μια «ορθολογική» απόφαση των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών, αλλά μέσα από την εξέγερση των στρατιωτών και των εργατών στη Γερμανία που, παίρνοντας έμπνευση από το ρωσικό 1917, ανέτρεψαν το καθεστώς του Κάιζερ. Και μόνο αυτή η νίκη θα αρκούσε για να μνημονεύουμε και να μελετάμε τις δράσεις και τις εμπειρίες στη Γερμανία του 1918. 
Όμως δεν ήταν μόνο αυτό. Πιάνοντας το νήμα της σοσιαλιστικής νίκης του Οκτώβρη, οι εξεγερμένοι στράφηκαν μαζικά στη διεκδίκηση του σοσιαλισμού, στην εγκαθίδρυση της εξουσίας των εργατικών συμβουλίων μέσα στη καρδιά της βιομηχανικής Ευρώπης. Ο 20ός αιώνας έφτανε στο κρίσιμο σταυροδρόμι που είχαν προαναγγείλει οι Μπολσεβίκοι του Λένιν: η νίκη της εργατικής επανάστασης στη βιομηχανική Γερμανία, μαζί με τις δυνάμεις των Σοβιέτ στην αγροτική Ρωσία, θα μπορούσαν να κάνουν το σοσιαλισμό ρεαλιστική και πειστική εναλλακτική λύση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα που κυριαρχούσε στον κόσμο.
Η γερμανική επανάσταση είχε την Αριστερά της. Οι Σπαρτακιστές –της Λούξεμπουργκ, του Λίμπκνεχτ, της Τσέτκιν, του Μέρινγκ, του Γιόγκισες, του Λέβι κ.ά.- πάλεψαν με ηρωικό τρόπο για τη σοσιαλιστική νίκη. Η δολοφονία της Ρόζας και του Λίμπκνεχτ τον Γενάρη του ’19 και λίγο αργότερα ο θάνατος του Μέρινγκ και η δολοφονία του Γιόγκισες ήταν μεγάλα πλήγματα για αυτή τη λαμπρή «ομάδα» επαναστατών που, όμως, συνέχισε με την ίδρυση του KPD να δίνει τη μάχη.
Ήρθαν αντιμέτωποι με ένα «νέο» πρόβλημα στην ιστορία του εργατικού κινήματος. Η πλειοψηφία του SPD –του μεγάλου σοσιαλδημοκρατικού εργατικού κόμματος– έριξε όλες τις δυνάμεις της για τη σωτηρία του καπιταλισμού στη Γερμανία, επιλέγοντας τη θαλπωρή της κοινοβουλευτικής «δημοκρατικής ομαλότητας» από τους κινδύνους και τα βάσανα του επαναστατικού δρόμου. Αυτή η προδοσία –που περιλαμβάνει την ευθύνη για το αίμα της Ρόζας και του Λίμπκνεχτ– δεν επιβλήθηκε εύκολα.
Μέχρι το 1923 η επανάσταση «σερνόταν» στους δρόμους και στα εργοστάσια της Γερμανίας, με διαδοχικές εξεγέρσεις, πραξικοπήματα και ανατροπές. Μια μεγάλη Αριστερά –με τη μετατροπή του KPD σε μαζικό εργατικό κόμμα μετά την «απορρόφηση» του USPD, της αριστερής πτέρυγας της σοσιαλδημοκρατίας– έδωσε τη μάχη για να συγκροτηθεί πολιτικά και οργανωτικά, μέσα στη φωτιά μιας επανάστασης εν εξελίξει. Δεν τα κατάφερε και τελικά ηττήθηκε στα 1923. 
Το αντίτιμο για την σοσιαλδημοκρατική προδοσία δεν ήταν μια κοινοβουλευτική δημοκρατική «σοσιαλίζουσα» Γερμανία, όπως υποσχόταν η σοσιαλδημοκρατική ηγεσία. Ήταν η νίκη του Χίτλερ και η ναζιστική δικτατορία. Το ιστορικό δίλημμα που ανέδειξε η Ρόζα Λούξεμπουργκ («Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα;») απαντήθηκε με την πορεία του κόσμου προς το ακόμα μεγαλύτερο σφαγείο, προς τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η απομόνωση της επανάστασης στη Ρωσία υπήρξε το υπόβαθρο που επέτρεψε την επικράτηση του σταλινισμού και την ανατροπή των κατακτήσεων του Οκτώβρη στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ.
Η επανάσταση στη Γερμανία, η επανάσταση σε μια αναπτυγμένη βιομηχανική χώρα, με πολιτική παράδοση, με κοινοβούλιο και συνδικάτα, έφερε την 3η Διεθνή στον καιρό του Λένιν και του Τρότσκι μπροστά σε κρίσιμα ερωτήματα: Πώς θα έπρεπε να απαντηθούν αυτές οι διαφορές από την μπολσεβίκικη εμπειρία της επανάστασης στην τσαρική Ρωσία; Τι στάση ήταν αναγκαία απέναντι στην ισχύ του ρεφορμισμού, της αστικής πολιτικής μέσα στο εργατικό κίνημα; Τα ερωτήματα αυτά απαντήθηκαν με τη στρατηγική του Ενιαίου Μετώπου, με τις αποφάσεις του 3ου και του 4ου συνεδρίου της Κομιντέρν, αποφάσεις που κατά την ηγεσία της Διεθνούς αφορούσαν «μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, πιθανότατα μια ολόκληρη ιστορική εποχή». 
Η εμπειρία της επανάστασης στη Γερμανία αποτελεί ένα κρυμμένο πλούτο για όλες τις μελλοντικές γενιές των αγωνιστών/στριών της κοινωνικής απελευθέρωσης.
Τα θέματα αυτά θα συζητήσουμε στο διήμερο που οργανώνει το Ινστιτούτο Κομμούνα, στις 12 και 13 Γενάρη.