Το μέγεθος και η έκταση που έχει πάρει το μαθητικό οικολογικό κίνημα διεθνώς, έχει φέρει την Γκρέτα Τούνμπεργκ –ως σύμβολό του– στο επίκεντρο ενός μεγάλου επικοινωνιακού παιχνιδιού μεταξύ «φίλων» (;) και εχθρών. Από την μια πολιτικοί ηγέτες ή θεσμοί που επιχειρούν να ξεπλύνουν τις ευθύνες τους, καλώντας την Γκρέτα να μιλήσει σε φόρα και από την άλλη μια τεράστια καμπάνια συκοφάντησης που ξεπερνά κάθε όριο χυδαιότητας και εμπάθειας.
Ημερ.Δημοσίευσης
Όσον αφορά τους «φίλους» της Γκρέτα στους θεσμούς, η 16χρονη τους δείχνει το (φλεγόμενο) δάσος κι αυτοί δεν κοιτάνε καν το δέντρο, αλλά προσπαθούν να φωτογραφηθούν δίπλα στο δάχτυλο. Όσον αφορά τους εχθρούς της, ποτέ άλλοτε δεν ταίριαζε κάπου τόσο πολύ η ρήση «μην πυροβολείτε τον αγγελιοφόρο». Πρόσφατα αναρωτήθηκε και η ίδια «τι κάνει τόσους ισχυρούς ενήλικες να ασχολούνται με εμένα κι όχι με αυτά που λέει η επιστήμη».
Όταν άρχισαν πέρσι οι πρώτες μαζικές μαθητικές κινητοποιήσεις, εμφανίστηκαν και οι πρώτες «σκιές» που επιχείρησαν να «ξεσκεπάσουν» διάφορα «λαγωνικά» (συνήθως συνδεδεμένα με το πετρελαϊκό λόμπι ή/και την άτυπη «διεθνή» που ενώνει τον Τραμπ με την ευρωπαϊκή ακροδεξιά), για ύποπτες συμπτώσεις και σχέσεις με έναν μαρκετίστα που έχει και μια «πράσινη» start-up κ.ο.κ. Σε όλα αυτά, η Γκρέτα είχε απαντήσει αναλυτικά και πειστικά από τον περασμένο Φλεβάρη.
Με τη γιγάντωση του μαθητικού κινήματος, κλιμακώθηκε όμως κατακόρυφα και η επίθεση. Μια απίστευτη καμπάνια «δολοφονίας χαρακτήρα», που επιστρατεύει όλες τις μεθόδους της ιντερνετικής Alt-Right κατηγορεί την 16χρονη για τα πάντα. Όταν είναι συναισθηματική «πουλάει συγκίνηση», όταν είναι σοβαρή «δεν είναι φυσιολογικό παιδί αυτό», αν της γράφουν άλλοι τις ομιλίες της είναι «ύποπτη», αν τις γράφει μόνη της «και τι ξέρει το 16χρονο». Ένα κλίμα καχυποψίας για τα κίνητρά της, για το «ποιος κρύβεται από πίσω της», που ήταν θέμα χρόνου να καταλήξει να περιλαμβάνει και τον… Τζορτζ Σόρος.
Η συνωμοσιολογία αυτή βολεύει τους «αρνητές» της κλιματικής αλλαγής, ή πιο σωστά όσους κρύβονται πίσω από ένα «σκεπτικισμό» για τα αίτιά της κλπ, για να υποστηρίξουν την ανάγκη να μην αλλάξει τίποτα. Βολεύει επίσης την διεθνή ακροδεξιά, που ενστικτωδώς (και ορθά από τη σκοπιά της) έχει αντιληφθεί το μαθητικό κίνημα και την οικολογική ατζέντα ως «εχθρικές δυνάμεις». Όλοι αυτοί έχουν τους λόγους τους, και τους αξίζει ένα «πίσω γορίλες!», συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με όλα όσα λέει ή υποστηρίζει η Γκρέτα. Το ζήτημα είναι ότι αυτή η «καχυποψία» (τουλάχιστον) και τμήμα της συνοδευτικής επιχειρηματολογίας έχει περάσει και σε τμήμα της Αριστεράς…
Την ίδια ώρα που πολλοί σύντροφοι διεθνώς αξιοποιούν με ενθουσιασμό τις ομιλίες και τις παρεμβάσεις της Γκρέτα ως «ντουντούκα» στην προσπάθειά τους να μαζικοποιηθεί το νέο κίνημα, στη δική μας Αριστερά ολόκληρη η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το κατά πόσο ο ρόλος της Γκρέτα είναι επικίνδυνος, ή έστω ύποπτος, ή τουλάχιστον αποπροσανατολιστικός.
Η «αριστερή» κριτική, προκειμένου να δικαιωθεί, πολλές φορές καταφεύγει στο λεγόμενο strawman’s argument: όταν «κατασκευάζεις» έναν βολικό αντίπαλο κι ένα βολικό επιχείρημα, για να κάνεις εκεί τις κριτικές σου. Παρουσιάζεται μια Γκρέτα δήθεν «πρέσβειρα» του «πράσινου καπιταλισμού» ή της lifestyle οικολογίας. Μπορεί η ίδια να θεωρεί τέτοιες πρακτικές ως μέρος της λύσης, δεν το γνωρίζουμε (πέρα από το γεγονός ότι έχει υιοθετήσει κάποιες επιλογές ως προσωπικές). Και δεν το γνωρίζουμε, γιατί δεν αναφέρονται σε αυτά οι κεντρικές παρεμβάσεις της! Το «μήνυμα» της Γκρέτα περιορίζεται/συνοψίζεται σε δύο σκέλη: Μια αυστηρή προσήλωση στα επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν την ανάγκη «ριζικών αλλαγών, πριν να είναι αργά» και η πεποίθηση ότι το αίτημα για αλλαγές απευθύνεται στους «ισχυρούς». Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο, από αυτήν την κοινή λογική που διαπερνά ως «αφετηρία» το διεθνές μαθητικό κίνημα, αφήνοντας ανοιχτά τα περιεχόμενα, τις τακτικές, τα συγκεκριμένα αιτήματα κ.ο.κ. Μια άλλη εκδοχή «αριστερής» κριτικής στην ουσία απαιτεί από ένα 16χρονο κορίτσι να διεκπεραιώσει τα καθήκοντα μαρξιστικής οργάνωσης: Να «μιλήσει» για τα παιδιά στην Αφρική που πεινάνε, να μας πει αν μπορεί να επιλυθεί η οικολογική κρίση στα πλαίσια του καπιταλισμού κ.ο.κ.
Υπάρχει προφανώς πολιτικό ζήτημα. Αξίζει να θυμόμαστε ότι πρώτα ξέσπασαν και μαζικοποιήθηκαν τα μαθητικά κινήματα και στη συνέχεια ξεκίνησε η προώθηση της Γκρέτα ως προσωπικότητας από τα ΜΜΕ (και αντίστροφα η επίθεση στο πρόσωπό της). Είναι σαφές ότι το «παιχνίδι» γύρω από την Γκρέτα αφορά σε τελική ανάλυση τη στάση απέναντι στο μαθητικό οικολογικό κίνημα. Ως προσωποποίησή του, η Γκρέτα έχει γίνει αντικείμενο επικοινωνιακής εκμετάλλευσης από όσους επιχειρούν να ξεπλυθούν στα μάτια των νεαρών διαδηλωτών («σας ακούμε!»), έχει γίνει άκριτα σύμβολο πολιτικών ρευμάτων που προτιμούν να παραμείνει η κινητοποίηση στην γενικόλογη μίνιμουμ αφετηρία του «να σώσουμε τον πλανήτη» (τα Πράσινα Κόμματα και η φιλελεύθερη οικολογία) και αντικείμενο επιθέσεων από όσους ενοχλούνται από το νέο κίνημα. Αντίστοιχα ισχύουν και για την Αριστερά.
Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής κρίσης είναι βαθιά αντικαπιταλιστικό: γιατί πηγαίνει γρήγορα την συζήτηση στις ανάγκες βαθιών αλλαγών στο παραγωγικό μοντέλο, στην αμφισβήτηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην ανικανότητα των «από πάνω» να βάλουν τις ζωές πάνω από τα κέρδη. Αλλά ταυτόχρονα, καθώς αφορά κυριολεκτικά το μέλλον όλου του ανθρώπινου είδους, έχει την ικανότητα να εμφανίζεται ως κατεξοχήν «διαταξικό». Το νέο μαθητικό κίνημα –απολύτως φυσιολογικά!– στέκεται στη μέση: Λέει «κάντε ό,τι αλλαγές πρέπει να γίνουν, για να συνεχίσουμε να έχουμε μέλλον». Εκεί χωράνε όλες οι απαντήσεις, αλλά υπάρχει ήδη ο «καρπός» της πάλης ενάντια στους «ισχυρούς» και «όσους νοιάζονται μόνο για το χρήμα» (μια έμφαση που δίνει στις ομιλίες της η Γκρέτα παρεμπιπτόντως, η οποία περνάει μονίμως απαρατήρητη από τους εξ αριστερών επικριτές της).