Ο Λίβανος εξεγείρεται

Ένας νέος φόρος στο WhatsApp έχει θεωρηθεί από πολλούς ως ο πυροδότης της εξέγερσης. Υπό κανονικές συνθήκες ή σε μια πλουσιότερη χώρα, αυτός ο μικρός φόρος δεν θα είχε προκαλέσει επανάσταση. Αλλά η λιβανική οικονομία είναι υπό πίεση.
Αιτίες
Η δομή της οικονομίας δεν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ολόπλευρη ανάπτυξη ακόμα και στις καλύτερες δυνατές συνθήκες –και οι παρούσες συνθήκες δεν είναι οι καλύτερες δυνατές. Η κοινωνία του Λιβάνου χαρακτηρίζεται  από ανισότητα. Μόλις το 0,1% των τραπεζικών λογαριασμών περιέχει το 20% των καταθέσεων της χώρας και το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται. 
Αυτή η εσωτερική κρίση επιδεινώθηκε από τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Οι χώρες του Κόλπου έπαιζαν παραδοσιακά σημαντικό ρόλο στο Λίβανο, τόσο ως επενδυτές όσο και ως χώρες απασχόλησης για το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό του Λιβάνου. Αλλά κατά την τελευταία δεκαετία έχουν μειώσει τις προσλήψεις λόγω των δικών τους οικονομικών και πολιτικών δυσκολιών, περιορίζοντας έτσι τη ροή των εμβασμάτων προς το Λίβανο.
Περίπου 2 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες παραμένουν εγκλωβισμένοι σε στρατόπεδα, πιέζοντας τις άθλιες κοινωνικές και οικονομικές υποδομές του Λιβάνου προς την κατάρρευση.
Οι συντελεστές φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων κυμαίνονται από 2% έως 25%, αλλά οι τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πληρώνουν μόλις 17%. Το αποτέλεσμα είναι ένα κράτος με τεράστια χρέη και χωρίς έσοδα προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις άκρως αναγκαίες υποδομές και υπηρεσίες.
Αυτή η κατάσταση χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να δικαιολογήσει καταστροφικές ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα θεμελιώδεις κοινωνικές υπηρεσίες να γίνουν πιο ακριβές και λιγότερο αξιόπιστες. Σε πολλά μέρη της χώρας υπάρχει πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα μόνο 12 ώρες την ημέρα, ενώ η πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό δεν είναι σε καμία περίπτωση εγγυημένη. 
Πολλοί κατανοούν ενστικτωδώς ότι το λιβανικό κράτος λειτουργεί ως μηχανή πλουτισμού μιας ελίτ της οποίας τα οικογενειακά ονόματα παραμένουν σχεδόν ίδια για παραπάνω από έναν αιώνα. 
Προεργασίες
Αυτή η άθλια κατάσταση αμφισβητήθηκε από αυξανόμενα τμήματα του πληθυσμού μόνο κατά την τελευταία δεκαετία. Οι αραβικές επαναστάσεις του 2011 είχαν αδύναμο, αλλά σημαντικό αντίκτυπο στο Λίβανο και ακολούθησαν διαδηλώσεις που απαιτούσαν την εκκοσμίκευση των κρατικών θεσμών. Το 2015 ένας ακόμη γύρος εντυπωσιακών διαδηλώσεων ξέσπασε ενάντια στην αποτυχία μιας  διεφθαρμένης σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των σκουπιδιών στη χώρα. Κάθε μια από αυτές τις κινηματικές καμπάνιες έχει αφήσει ένα αποτύπωμα.
Το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου είναι δομημένο πάνω σε θρησκευτικές περιχαρακώσεις. Οι Γάλλοι αποικιοκράτες θεσμοθέτησαν τη σημερινή μορφή του. Είναι ένα σύστημα μοναδικό στον τρόπο με τον οποίο διαιρεί τον πληθυσμό, δημιουργώντας προκαθορισμένους ρόλους για κάθε θρησκευτική ομάδα και απονέμοντας δυσανάλογα μεγάλα προνόμια στο χριστιανικό πληθυσμό.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από ένα απαρχαιωμένο σύστημα σύνταξης εκλογικών καταλόγων, που υποχρεώνει τους πολίτες να ψηφίζουν στη γενέτειρα του πατέρα τους. Αυτή η ρύθμιση δυσκολεύει τους νέους ψηφοφόρους να ξεφύγουν από τις τοπικές σχέσεις εξάρτησης και τις υπάρχουσες δομές εξουσίας και εμποδίζει τη δημιουργία νέων πολυσυλλεκτικών κομμάτων.
Η δύναμη της εξέγερσης
Ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία του τρέχοντος γύρου κινητοποιήσεων είναι ότι έχει υπερπηδήσει αυτούς τους παραδοσιακούς διαχωρισμούς. «[Όταν λέμε να φύγουν] όλοι, σημαίνει όλοι!». Αυτό είναι το πιο δημοφιλές σύνθημα του κινήματος. Με αυτόν τον όμορφο  τρόπο ο δρόμος απορρίπτει όχι μόνο έναν ηγέτη ή ένα κόμμα, αλλά ολόκληρη την πολιτική τάξη που έχει γονατίσει τη χώρα. 
Η μετασχηματιστική δύναμη του επαναστατικού αγώνα πάει ακόμα πιο βαθιά. Ακόμη και από απόσταση είναι δύσκολο να μη διακρίνει κανείς το πώς η εξέγερση βοήθησε στην ανανέωση της λιβανικής κοινωνίας, επιτρέποντας στους ανθρώπους να διαρρήξουν τους κοινωνικά επιβεβλημένους περιορισμούς και να ενεργούν με τρόπους οι οποίοι παλιότερα θα θεωρούνταν αδιανόητοι. Τα πλάνα των καθιστικών διαμαρτυριών και του στησίματος οδοφραγμάτων δείχνουν ότι ο ηγετικός ρόλος των γυναικών είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Επίσης, εμπνέει το γεγονός ότι οι Σύριοι και οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες συμμετέχουν στις διαδηλώσεις, με την ελπίδα ότι μια πιο δημοκρατική και δίκαιη λιβανική κοινωνία θα δείξει μεγαλύτερη κατανόηση στα βάσανά τους.
Δυσκολίες
Η βασική δυσκολία που αντιμετωπίζει το κίνημα είναι η ίδια που απαντάται σε πολλές εξεγέρσεις των τελευταίων χρόνων. Οι διαδηλώσεις έχουν σημαντική έλλειψη οργανωτικής υποδομής, η οποία στέκεται εμπόδιο στη δυνατότητα σοβαρής δημοκρατικής συζήτησης και λήψης αποφάσεων. Αυτό δυσχεραίνει τη διατύπωση αιτημάτων τα οποία θα μπορούσαν στη συνέχεια να αποτελέσουν το επίκεντρο των συνεχιζόμενων κινητοποιήσεων. Αφήνει επίσης τα πιο επαναστατικά στοιχεία του κινήματος παραγκωνισμένα από τις καθιερωμένες πολιτικές δυνάμεις, όπως συνέβη με τον πιο εμφατικό τρόπο στην Αίγυπτο.
Ένα παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι η ευρέως διαδεδομένη απαίτηση για νέες εκλογές. Σε ένα πολιτικό σύστημα τόσο καλά φτιαγμένο για να λειτουργεί υπέρ των υφιστάμενων ελίτ, είναι δύσκολο να φανταστούμε κάποια θετική εξέλιξη να προκύψει μέσα από την εκλογική διαδικασία. Ακόμα πιο προβληματική είναι η ευρεία έκκληση για μια τεχνοκρατική κυβέρνηση που να συγκροτηθεί έξω απ’ τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα. Στο κενό διακριτών και κινητοποιημένων οργάνων της εργατικής τάξης είναι ευκολότερο για κάποια τμήματα της μεσαίας τάξης να προτείνουν νεοφιλελεύθερες πολιτικές ως «λύση εκσυγχρονισμού» απέναντι στην οικονομική κακοδιαχείριση.
Τέλος, πάνω από όλη τη διαδικασία της εξέγερσης κρέμεται η σκιά της κατασταλτικής δύναμης του στρατού του Λιβάνου και των καλά εξοπλισμένων πολιτοφυλακών που ελέγχονται από τη Χεζμπολά.
Παρ’ όλα αυτά τα προβλήματα, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να είναι κανείς αισιόδοξος. Μετά από δεκαετίες όπου δεν ήταν παρά ένα παιχνίδι στα χέρια ενός διεφθαρμένου κατεστημένου, ο λαός του Λιβάνου έχει ξεσηκωθεί. Αξίζει την προσοχή και την αλληλεγγύη μας. Έχουμε πολλά να μάθουμε από το θάρρος του.