Χιλή: Η πρόκληση της Συντακτικής Συνέλευσης

Στις 15 Νοέμβρη, ανακοινώθηκε η «Συμφωνία για Κοινωνική Ειρήνη και Νέο Σύνταγμα». Όπως μαρτυρά ο τίτλος, ήταν η έναρξη της συντακτικής διαδικασίας, αλλά ταυτόχρονα στόχευε στον περιορισμό των κοινωνικών αντιστάσεων και τη νομιμοποίηση της καταστολής. Στο χώρο των κοινωνικών κινημάτων, υπήρξαν διαφορετικές προσεγγίσεις (συμμετοχή ή όχι στο δημοψήφισμα, συμμετοχή ή όχι στις εκλογές για Συντακτική κλπ) που στάθηκε αδύνατο να γεφυρωθούν. Η «Πολυεθνική Συνάντηση Αυτών που Αγωνίζονται» κατέληξε στο γενικό στόχο της πάλης για μια «ελεύθερη, κυρίαρχη, φεμινιστική, πολυεθνική και λαϊκή συντακτική διαδικασία» σε μια κατεύθυνση διεκδίκησης του «ξεχειλώματος» της θεσμικής διαδικασίας. Η καταστολή και η πανδημία έβαλαν τέλος στις κινητοποιήσεις, ενώ παράλληλα ανέστειλαν το δημοψήφισμα και τις εκλογές για πολλούς μήνες αργότερα. 
Εκλογικές μάχες
Όταν ήρθε τελικά η ώρα του δημοψηφίσματος, τον Οκτώβρη του 2020, η επιλογή της συμμετοχής ήταν πλειοψηφική και αυτονόητη για τους κοινωνικούς αγωνιστές και αγωνίστριες. Δεν υπήρχε πλέον ζήτημα «εκτροπής των αγώνων» (είχαν υποχωρήσει από μήνες), ενώ είχε γίνει εμφανές ότι στην κάλπη συγκρουόταν η εργατική-λαϊκή θέληση απαλλαγής από το πινοσετικό σύνταγμα με την ακροδεξιά απόρριψη της «Συμφωνίας». Το 80% υπέρ νέου Συντάγματος και εκλογής νέας Συντακτικής Συνέλευσης (αντί για το υπάρχον κοινοβούλιο) άνοιξε το δρόμο για τις εκλογές του φετινού Απρίλη. 
Η θεσμική διαδικασία είναι πολύ πιο «εχθρικό περιβάλλον» για τα κινήματα. Πιθανότατα οι δεξιές δυνάμεις να συγκεντρώσουν το 1/3 που θα τους δίνει δικαίωμα «βέτο», ενώ στις γραμμές της κεντροαριστεράς θα βρεθούν λογικά πολλοί πρόθυμοι για «συναινέσεις». 
Παρόλα αυτά, δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και της κοινωνικής αντίστασης δίνουν την εκλογική μάχη. Εκτός από τα «κομματικά» ψηφοδέλτια, υπάρχουν πολλές λίστες ανεξάρτητων, που θα κάνουν δύσκολη την «αποκωδικοποίηση» του αποτελέσματος τις πρώτες μέρες. Ως «ανεξάρτητοι» κατεβαίνουν πολλοί δεξιοί, αλλά ταυτόχρονα είναι η μέθοδος που επέλεξαν πολλές συνελεύσεις γειτονιάς, που οργάνωσαν δικές τους διαδικασίες συζήτησης και επιλογής «εκπροσώπων των κινημάτων στη Συντακτική».    
Η σκοπιά δύο αγωνιστριών
Δύο τέτοιες υποψήφιες, οι αριστερές φεμινίστριες Καρίνα Νοχάλες και Αλόντρα Καρίγιο, έδωσαν πρόσφατα μια συνέντευξη όπου μεταξύ πολλών άλλων (ολόκληρη θα τη βρείτε στο Rproject), παρουσίασαν την αντιμετώπιση της Συντακτικής από τη σκοπιά των δυνάμεων της αντίστασης. Παραθέτουμε ενδεικτικά αποσπάσματα.
Αφενός: «Το αντιμετωπίζουμε ως μια εξέλιξη με την οποία δεν είναι απολύτως ικανοποιημένη καμιά από τις δύο πλευρές [καθεστώς και δυνάμεις αντίστασης]. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε εν τω μέσω μιας πολιτικής αντιπαράθεσης και οι κοινωνικές οργανώσεις και τα λαϊκά στρώματα δεν μπορούν να μείνουν στο περιθώριό της. Εξελίσσεται μια προγραμματική συζήτηση και δεν μπορούμε να αναθέσουμε την εκπροσώπηση των φωνών μας σε άλλους… Είναι μια προγραμματική και ιδεολογική αντιπαράθεση για τον τρόπο οργάνωσης του κράτους και την αντίληψη περί κοινωνικών δικαιωμάτων. Αυτή η συζήτηση θα διαρκέσει ένα χρόνο και θα την παρακολουθεί ολόκληρη η χώρα».
Αφετέρου: «Η στρατηγική μας δεν είναι να πετύχουμε “ένα καλύτερο σύνταγμα”. Το επίδικο δεν είναι πόσο καλό ή κακό θα είναι τελικά το σύνταγμα, γιατί ασφαλώς δεν θα είναι ιδιαίτερα καλό. Με δεδομένη τη διάταξη δυνάμεων πίσω από αυτή τη διαδικασία -και σε συνθήκες στρατιωτικοποίησης, ατιμωρησίας και φυλάκισης πολιτικών κρατουμένων- είναι απίθανο να αισθανθούμε ότι το νέο σύνταγμα θα μας εκπροσωπεί… Θα ήταν ατυχές να θεωρήσουμε ως στόχο μας απλώς τη νομιμοποίηση μιας νέας Μάγκνα Κάρτα, ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου για την οργάνωση της ζωής. Αντίθετα, αντιμετωπίζουμε αυτή τη διαδικασία ως μια στιγμή μαζικής πολιτικοποίησης, που θα είναι θεμελιώδης για να προχωρήσουμε παραπέρα».
Προοπτικές
Η συντακτική διαδικασία δεν είναι «θεσμική ρουτίνα». Έγινε σαφές και από το δημοψήφισμα -όπου για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια αντιστράφηκε η τάση αποχής από τις εκλογές σε δύο στρώματα: εργατική τάξη και νεολαία. Ωστόσο παραμένει «αφιλόξενο έδαφος». Όπως γράφουν οι συντρόφισσες, «το κράτος έχει -και λογικά θα συνεχίσει να έχει- ως λειτουργία του την αναπαραγωγή της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής ζωής στη Χιλή». 
Θα παρακολουθήσουμε με ενδιαφέρον το αποτέλεσμα της κάλπης και τη σύνθεση της νέας Συντακτικής Συνέλευσης -και συνεπώς το νομοθετικό έργο της. Αλλά θα παρακολουθήσουμε με πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσα θα γίνουν γύρω και έξω από αυτήν -από τις συνελεύσεις γειτονιάς, από τα κοινωνικά κινήματα, από όσες και όσους αντιλαμβάνονται τον αγώνα που κορυφώθηκε στη Εξέγερση του Οκτώβρη ως «διαδικασία» που πηγαίνει πέρα από τις εργασίες της Συντακτικής…