Τράπεζες: Ο καπιταλιστικός Μινώταυρος

Εθνικοποίηση υπό κοινωνικό και εργατικό έλεγχο, χωρίς αποζημίωση στους μεγαλομετόχους, η μόνη απάντηση

Ό ταν το 2008, με υπουργό Οικονομικών τον Γ. Αλογοσκούφη (αυτόν που έμεινε στην ιστορία με τη γνωστή ρήση «η Ελλάδα δεν θα επηρεαστεί από την κρίση»), άρχισε ο χορός της ενίσχυσης των τραπεζών με δημόσιες εγγυήσεις και χρήμα με τα πρώτα 28 δισ. ευρώ, κανείς δεν φανταζόταν τι έκταση θα έπαιρνε αυτό στα επόμενα χρόνια. Συνυπολογίζοντας και τα περίπου 50 δισ. ευρώ που προβλέπει η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών ύστερα από το πρόσφατο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων, το σύνολο αυτών των ενισχύσεων (ένα μικρό ποσοστό τους ζεστό χρήμα και το μεγαλύτερο μέρος τους εγγυήσεις του Δημοσίου) θα ξεπεράσει τα 200 δισ. ευρώ.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, 212 δισ. ευρώ είναι η πρόβλεψη του προϋπολογισμού για το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) του 2012. Οι ενισχύσεις που πήραν οι τράπεζες όλα αυτά τα χρόνια είναι όσο ο πλούτος που παράγεται στην Ελλάδα σε ένα χρόνο! Είναι επίσης πάνω από τα 2/3 του σημερινού δημόσιου χρέους και πάνω από το μισό του χρέους πριν το «κούρεμα»! Είναι, τέλος, το 20πλάσιο της σημερινής συνολικής χρηματιστηριακής τους αξίας!

Τα δεδομένα αυτά αποδεικνύουν πόσο κεντρικός και ηγεμονικός είναι ο ρόλος των τραπεζών στο σύγχρονο καπιταλισμό. Αποδεικνύουν επίσης πόσο κεντρικός είναι ο ρόλος των τραπεζών στην κρίση. Αποδεικνύουν, τέλος, σε ποιο σημείο παραλογισμού έχει φτάσει ο καπιταλισμός στη σημερινή, ιστορικών διαστάσεων κρίση του.  

Η κρίση

Με ποια έννοια οι τράπεζες είναι κεντρικός μηχανισμός της καπιταλιστικής κρίσης; Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός τις τελευταίες δεκαετίες μείωσε συστηματικά τους μισθούς και τις δημόσιες δαπάνες και αύξησε τα κέρδη. Δημιούργησε έτσι ένα διπλό πρόβλημα: μείωσε την κατανάλωση και δημιούργησε τεράστια μάζα από συσσωρευμένα κέρδη που δεν επενδύονταν στην παραγωγή.

Πώς «λύθηκε» αυτό το διπλό πρόβλημα;

Πρώτο, αυξάνοντας την καπιταλιστική κερδοσκοπία μέσα από το χρηματο-οικονομικό τομέα, με τον «τζόγο» στα χρηματιστήρια προϊόντων, κεφαλαίων και ομολόγων, αλλά και με τη συμμετοχή όλων των καπιταλιστικών επιχειρήσεων (και όχι μόνο των τραπεζών) σ’ αυτό τον τζόγο. Τεράστια ποσά παίζονταν καθημερινά σε κάθε είδους χρηματο-οικονομικά προϊόντα (απλά, σύνθετα, παράγωγα, παράγωγα επί παραγώγων κ.λπ.) σε κάθε λογής χρηματιστήρια όλου του πλανήτη. Με μαρξιστικούς όρους, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυξήθηκε το ποσοστό των κερδών από τόκους στο σύνολο των καπιταλιστικών κερδών.

Δεύτερο, επενδύοντας ένα μέρος των τεράστιων συσσωρευμένων κερδών σε δάνεια προς τα νοικοκυριά. Με απλά λόγια, μας δάνειζαν τα κέρδη τους για να τα αυγατίσουν! Τόσο πολύ ξανοίχτηκαν σ’ αυτό, ώστε ο δανεισμός του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε στις ΗΠΑ πάνω από το 100% του ΑΕΠ, ενώ από κοντά ακολούθησε και η Ευρώπη και λίγο πιο πίσω και η Ελλάδα.

Το «πάρτι» και το «μεθύσι» έφτασαν μέχρι τα άκρα, όπου παραμόνευε η κρίση, που ξέσπασε βίαια. Τα νοικοκυριά αδυνατούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους και όλη αυτή η πυραμίδα από καπιταλιστικά τραπουλόχαρτα άρχισε να καταρρέει. Οι τράπεζες, κεντρικός μηχανισμός της καπιταλιστικής κερδοσκοπίας, βρέθηκαν στο «μάτι του κυκλώνα», με τεράστια «ανοίγματα» και με τεράστιο όγκο «τοξικών» προϊόντων στα χαρτοφυλάκιά τους.

Μετατρέποντας τις τραπεζικές «φούσκες» σε δημόσιο χρέος

Πώς αντιμετώπισε ο καπιταλισμός τον κίνδυνο κατάρρευσης των τραπεζών; Μετατρέποντας τις ζημιές τους σε δημόσιο χρέος. Δηλαδή βάζοντας όλους εμάς, εργαζόμενους, συνταξιούχους και ανέργους, να πληρώσουμε τις ζημιές τους. Η Ιρλανδία, η Ισπανία κι από κοντά και η Κύπρος είναι οι κλασικές και εξοργιστικές περιπτώσεις όπου χώρες χωρίς πρόβλημα δημόσιου χρέους μπήκαν ή είναι στη διαδικασία να μπουν σε μνημόνια που συντρίβουν μισθούς, συντάξεις, κοινωνικό κράτος, ολόκληρους λαούς, για να σωθούν οι τράπεζες και οι καπιταλιστές μεγαλομέτοχοί τους. Μια τέτοια, πλανητικών διαστάσεων ληστεία, επιβεβαιώνει απόλυτα τη ρήση του Μπρεχτ ότι μεγαλύτερο έγκλημα από τη ληστεία μιας τράπεζας είναι η ίδια της η ίδρυση.

Παρ’ όλα αυτά, στο «τιμόνι» των τραπεζών παραμένουν οι καπιταλιστές, στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και άλλων χωρών. Όταν μια καπιταλιστική επιχείρηση βάλει χρήματα σε μια άλλη καπιταλιστική επιχείρηση, θα πάρει στα χέρια της το ανάλογο ποσοστό στο μετοχικό της κεφάλαιο. Με τις τράπεζες όμως ο νόμος αυτός της καπιταλιστικής αγοράς παραβιάστηκε κατάφωρα, ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας. Με τις δημόσιες εγγυήσεις που δόθηκαν στις ελληνικές τράπεζες, το κράτος θα μπορούσε να τις έχει εξαγοράσει στο σύνολό τους σχεδόν είκοσι φορές. Κι όμως οι κύριοι σαν τον Κωστόπουλο και τον Σάλλα παραμένουν προκλητικά ακλόνητοι στο τιμόνι των τραπεζών και κάνουν μάλιστα και προεκλογικές παρεμβάσεις, απειλώντας μας με την επιστροφή στη δραχμή… και συνεχίζουν να βγάζουν σε πλειστηριασμό σπίτια εργαζόμενων και ανέργων, που δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν τα δάνειά τους ύστερα από το πετσόκομμα των μισθών –που έγινε επειδή κοινωνικοποιήθηκαν οι ζημιές των τραπεζών!     

Εθνικοποίηση τώρα!

Αυτό το «μηχανάκι» της καπιταλιστικής κερδοσκοπίας και εκμετάλλευσης πρέπει να σταματήσει να δουλεύει σε βάρος των εργαζομένων. Πρέπει εδώ και τώρα να εθνικοποιηθούν οι τράπεζες, χωρίς αποζημίωση των μεγαλομετόχων καπιταλιστών, υπό κοινωνικό και εργατικό έλεγχο. Πρέπει οι περιουσίες των μεγαλομετόχων τους να δημευτούν για χρέη προς το Δημόσιο.

Πρέπει ένα ενιαίο, δημόσιο, κοινωνικοποιημένο τραπεζικό σύστημα να απαλλάξει τα φτωχά νοικοκυριά από το βραχνά των δανείων, διαγράφοντάς τα για τους χαμηλόμισθους, χαμηλοσυνταξιούχους και ανέργους, ρυθμίζοντας όσα αναφέρονται σε μικρομεσαίους επιχειρηματίες και ενεργοποιώντας την εξυπηρέτηση και εξόφληση (στο ακέραιο και με όλες τις νόμιμες προσαυξήσεις) όσων αφορούν επιχειρηματίες που τα πήραν και ύστερα έπαψαν να τα εξυπηρετούν με την κάλυψη του πολιτικού προσωπικού των κομμάτων εξουσίας. Πρέπει να προστατευτούν οι καταθέσεις μέχρι ένα ορισμένο ύψος (δηλαδή οι αποταμιεύσεις των εργαζόμενων και μικροκαταστηματαρχών).

Πρέπει, τέλος, να χρησιμοποιηθούν οι πόροι του κοινωνικοποιημένου τραπεζικού συστήματος για τη χρηματοδότηση ενός κοινωνικού σχεδίου επενδύσεων πρώτα απ’ όλα σε «κοινωνικές υποδομές» (σχολεία και νοσοκομεία, έργα περιβαλλοντικής προστασίας κ.λπ.).   

Είναι λοιπόν σοβαροί και επείγοντες οι λόγοι που η Αριστερά και ιδιαίτερα ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να επιμείνουν, στην προοπτική σχηματισμού κυβέρνησης της Αριστεράς, στην εθνικοποίηση υπό κοινωνικό και εργατικό έλεγχο του τραπεζικού συστήματος σαν κεντρικού στοιχείου του προγράμματος.