Αίγυπτος: Η εξέγερση του Νοέμβρη

Μετά την πτώση του Μουμπάρακ, η χούντα επιχείρησε με την καταστολή στη ριζοσπαστική πτέρυγα του κινήματος και τη συμμαχία με τους «πρόθυμους» της αντιπολίτευσης να επαναφέρει την Αίγυπτο στην κατάσταση πριν τις 25 Γενάρη και να οδηγήσει ελεγχόμενα τη χώρα σε μια «κοινοβουλευτική δημοκρατία» που θα άφηνε την εξουσία του στρατού άθικτη.

Αυτοί οι σχεδιασμοί τινάχτηκαν στον αέρα από τα γεγονότα που ονομάστηκαν «δεύτερος γύρος της επανάστασης». Η κατάληψη της Ταχρίρ μπορεί να υποχωρεί, αλλά η εξέγερση του Νοέμβρη ήταν ένα καθοριστικό γεγονός: Έσπασε την αποθάρρυνση και αναζωογόνησε τον επαναστατικό ενθουσιασμό του Φλεβάρη, προχώρησε πολιτικά εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές, επανέφερε την πρωτοβουλία κινήσεων στο «δρόμο», ανέδειξε ένα μαζικό αντίπαλο δέος απέναντι στην εξουσία των στρατηγών.

Το καθεστώς είχε καταφέρει να ξεπεράσει πολλούς «σκοπέλους»: τη δεύτερη κατάληψη της Ταχρίρ το καλοκαίρι, την εισβολή των διαδηλωτών στην ισραηλινή πρεσβεία, το απεργιακό κύμα του Σεπτέμβρη, τις διαδηλώσεις και τη σφαγή στο Μασπιέρο. Η καταστολή αυτών των κινητοποιήσεων έφθειρε τους στρατηγούς, καθώς αποκάλυψε όλο και περισσότερο πως «λαός και στρατός» δεν είναι «ένα χέρι».

Πρόκληση
Το Νοέμβρη θεώρησαν πως είχαν την κατάσταση υπό έλεγχο και ανακοίνωσαν πως, και μετά τις εκλογές και το νέο σύνταγμα, ο πυρήνας των εξουσιών και των προνομίων του στρατού θα μείνει άθικτος. Στις 18 Νοέμβρη ο στρατός ένιωθε αρκετά ισχυρός για να δείξει «μηδενική ανοχή», τσακίζοντας μερικές εκατοντάδες διαδηλωτές –τραυματίες του Φλεβάρη– που επέλεξαν να παραμείνουν στην Ταχρίρ μετά το τέλος μιας διαδήλωσης.

Ήταν μια από αυτές τις στιγμές στην ιστορία όπου μια προκλητική αντεπίθεση της αντεπανάστασης ξαναβάζει φωτιά σε μια επαναστατική διαδικασία που έχει «παγώσει».

Η βαθύτερη αιτία της εξέγερσης είναι πως για εκατομμύρια εργαζόμενους, φτωχούς και νέους «τίποτα δεν έχει αλλάξει».
Ο ι διαδηλώσεις ήταν οι μεγαλύτερες από το Φλεβάρη. Με τα ισλαμικά κόμματα να μποϊκοτάρουν τις κινητοποιήσεις, η Αριστερά και οι οργανώσεις νεολαίας κέρδισαν το στοίχημα της «διαδήλωσης του ενός εκατομμυρίου» δύο φορές: την Τρίτη 22 και την Παρασκευή 25 Νοέμβρη. Η Ταχρίρ θύμισε «μέρες Φλεβάρη». Με πρωτοβουλία των λαϊκών επιτροπών για την υπεράσπιση της επανάστασης, των οργανώσεων ενάντια στα στρατοδικεία (12.000 πολίτες βρίσκονται στα κελιά του στρατού) και των Επαναστατών Σοσιαλιστών, προσυγκεντρώσεις από τις εργατογειτονιές κατέβηκαν διαδηλώνοντας στην κατειλημμένη πλατεία. Απέναντι στην πιο αδίστακτη καταστολή (η αστυνομία έριχνε χημικά «νέου τύπου» ανά 5λεπτο, ενώ οι σκοπευτές σημάδευαν στα μάτια τους διαδηλωτές), χιλιάδες νέοι έδειξαν απίστευτη αποφασιστικότητα, υπερασπιζόμενοι την Ταχρίρ όλη μέρα και όλη νύχτα για συνεχή 24ωρα.

Η «μάχη της οδού Μοχάμεντ Μαχμούντ» (που συνδέει την Ταχρίρ με το υπουργείο Εσωτερικών) πέρασε ήδη στην «επαναστατική μυθολογία», με τα άρθρα του προοδευτικού αιγυπτιακού Τύπου να ανακαλύπτουν «τα φτωχόπαιδα της εργατικής τάξης που δεν έχουν να χάσουν τίποτα, που έρχονταν στην οδό Μαχμούντ αποφασισμένα να χτυπήσουν και να χτυπηθούν»...  Η ίδια η καταστολή γύρισε μπούμερανγκ. Η εικόνα αστυνομικών να σέρνει τα πτώματα στους δρόμους για να τα στοιβάξει στα σκουπίδια σόκαρε πολλούς, που δήλωναν πως επί Μουμπάρακ δεν έζησαν τέτοια βαρβαρότητα. Σε ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της δύναμης των «από κάτω», οι εργαζόμενοι στο Σουέζ μπλόκαραν την παραλαβή 7 τόνων χημικών από τις ΗΠΑ, καθώς τα αποθέματα του καθεστώτος τέλειωναν...

«Κάτω οι στρατηγοί!»
Για 10 μέρες, το «ο λαός απαιτεί την ανατροπή του καθεστώτος» και τα συνθήματα ενάντια στους στρατηγούς φωνάζονταν από εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές. Η οργή ενάντια στους στρατηγούς είχε εκφραστεί και σε προηγούμενες κινητοποιήσεις, αλλά ήταν η πρώτη κινητοποίηση τέτοιας μαζικότητας που είχε ως κεντρικό αίτημα την ανατροπή του Συμβουλίου.

Αυτό είναι και το πιο σημαντικό στοιχείο της εξέγερσης. Όπως είπε ο επαναστάτης Μοσταφά Ομάρ σε συνέντευξή του: «Έχουμε μια μειοψηφία στην κοινωνία –που συμβολικά ονομάζεται «η Ταχρίρ»– που έχει προχωρήσει πολιτικά και με όρους συνείδησης. Και με αυτή την έννοια βρίσκεται πιο μπροστά από την υπόλοιπη χώρα». Αυτή η μειοψηφία έχει πια τη μαζικότητα να αποτελέσει αντίπαλο δέος στους στρατηγούς. Η μεγάλη πλειοψηφία των εργατών και των φτωχών δεν πιστεύει ότι έχει τη δύναμη να ανατρέψει η ίδια τους στρατηγούς «από το πεζοδρόμιο». Οι στρατηγοί έχουν ακόμα τη δυνατότητα να ισχυρίζονται πως «η Ταχρίρ δεν είναι η Αίγυπτος».

Αυτή είναι η κρίσιμη μάχη του επόμενου διαστήματος, η «κατάκτηση της πλειοψηφίας». Το Συμβούλιο προσπαθεί να απομονώσει την «Ταχρίρ» ως «εχθρούς της επανάστασης» που «διαλύουν τη χώρα και θέλουν να διχάσουν το λαό από το στρατό», για να μπορέσει να την συντρίψει στην επόμενη ευκαιρία. Αλλά δεν θα είναι εύκολο. Όπως θυμίζει ο Χαμαλαουΐ: «Όλοι θυμόμαστε το Φλεβάρη, όταν σε μια λαϊκή διαδήλωση μπορεί και να σε λύντσαραν, αν φώναζες σύνθημα ενάντια στο στρατό...». Αυτές οι μέρες είναι μακρινό παρελθόν. Τα προχωρήματα στη συνείδηση των ανθρώπων αυτούς τους μήνες είναι εντυπωσιακά. Η σημερινή «λαϊκή συναίνεση» ζητά μια πολιτική κυβέρνηση «πιστή στην επανάσταση» που θα στείλει το στρατό στα στρατόπεδα. Ακόμα περισσότερο, οι διαδηλωτές δεν θα κάνουν ξανά το λάθος να δώσουν στην όποια κυβέρνηση λευκή επιταγή. Στις αναζητήσεις για το τι θα διαδεχτεί τους στρατηγούς προκύπτουν και πιο προωθημένες ιδέες: Οι εργάτες στις υφαντουργίες, με κάλεσμά τους «στους επαναστάτες στα οδοφράγματα», ζητούν τη δημιουργία συμβουλίων ως μόνη λύση για να εξασφαλιστεί μια «πραγματική, επαναστατική δημοκρατία». 

Η αντίφαση των εκλογών

Το ρευστό τοπίο εκφράστηκε στις εκλογές, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν από μια μεγάλη αντίφαση. Για τους στρατηγούς ήταν μια πολύτιμη ανάσα. Βγήκαν αποδυναμωμένοι από αυτή τη σύγκρουση και είχαν ανάγκη τις εκλογές για να αποκαταστήσουν σε μερίδα του λαού την αξιοπιστία τους ως «θεματοφύλακες της επανάστασης» που είπαν πως θα φέρουν τη δημοκρατία και κράτησαν το λόγο τους. Για την πλειοψηφία του λαού η συμμετοχή στις εκλογές δεν είναι μήνυμα υποστήριξης στο καθεστώς. Αντίθετα, τα εκατομμύρια που πήγαν να ψηφίσουν, θεωρούν τις εκλογές τον πιο εύκολο και γρήγορο τρόπο για να φύγει το Στρατιωτικό Συμβούλιο από την εξουσία. Η συμμετοχή έφτασε στο 62%. Αν και η αποχή δεν είναι ποτέ ομοιογενής, ένα μεγάλο ποσοστό της εκφράζει την απήχηση που είχε το κάλεσμα για μποϊκοτάρισμα των εκλογών από τις δυνάμεις που έχουν καταλάβει την Ταχρίρ.

Το παιχνίδι των στρατηγών να κατευθύνουν όλες τις προσδοκίες προς τις εκλογές και την ίδια στιγμή να δηλώνουν πως το κοινοβούλιο θα έχει περιορισμένες εξουσίες απέναντι στο στρατό μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνο για την εξουσία τους στο άμεσο μέλλον.

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι οι μεγάλοι νικητές των εκλογών, συγκεντρώνοντας γύρω στο 40%. Όμως πίσω από την εκλογική επιτυχία κρύβεται μια βαθιά  εσωτερική κρίση. Αν κάποτε έχτισαν τη δύναμή τους ως η πιο συνεπής αντιπολίτευση στον Μουμπάρακ, σήμερα χάνουν αυτή τη «νομιμοποίηση» ραγδαία. Στις 25 Νοέμβρη, στελέχη της Αδελφότητας, που πήγαν στην Ταχρίρ να ζητήσουν από τους διαδηλωτές να συμμετέχουν στις εκλογές, κυνηγήθηκαν. Η νεολαία του κόμματος ήρθε για άλλη μια φορά σε ρήξη με την ηγεσία, καθώς συμμετείχε μαζικά στις διαδηλώσεις και τις συγκρούσεις της εξέγερσης του Νοέμβρη, τις οποίες η ηγεσία του κόμματος είχε καταδικάσει. Έχουν ήδη περάσει από μια διάσπαση, όταν μερίδα της νεολαίας δημιούργησε το «Αιγυπτιακό Ρεύμα» που συμμάχησε με οργανώσεις της Αριστεράς στις εκλογές. Αυτό που τους χάρισε την εκλογική επιτυχία σήμερα –τη δυνατότητα να πατάνε σε δυο βάρκες– μπορεί να τους δημιουργήσει κρίση αύριο. Εκλογικά, βοήθησε το προφίλ μιας δύναμης που συνομιλεί και με τους στρατηγούς και με την πλατεία και με τους ακραίους Σαλαφιστές και με τους κοσμικούς φιλελεύθερους. Όμως στις μεγάλες μάχες που έρχονται, ως κοινοβουλευτική πλειοψηφία και με την πόλωση να βαθαίνει, θα πρέπει να διαλέξουν στρατόπεδο και να πάρουν αποφάσεις που θα τους κοστίσουν.