ιστορία και παράδοση

«Η δουλειά μου έχει τελειώσει –η Γιουγκοσλαβία δεν υπάρχει πια...»
(Στέπαν Μέστις,
τελευταίος πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας, 5/12/1991)

Τα 70 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου άνοιξαν, σε έναν βαθμό, μια συζήτηση μέσα στην Αριστερά.

Οι επεξεργασίες του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, που δημοσιεύτηκαν στον τόμο «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο», προκαλούν σημαντικές ανατροπές στον ιδεολογικοπολιτικό πυρήνα που διαμόρφωσε τόσο τις μεταπολεμικές όσο και τις μεταπολιτευτικές «γενιές» των μελών και στελεχών ενός μεγάλου τμήματος του κομουνιστικού κινήματος: του ΚΚΕ (της εποχής του λεγόμενου «σοβιετικού μαρξισμού»), αλλά και του ευρωκομουνισμού ή του «σταλινογενούς» μαοϊσμού...

Οι πρώτες εικόνες που έρχονται στο μυαλό μας όταν σκεφτόμαστε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι οι κτηνωδίες και τα μαζικά εγκλήματα των ναζί και των συμμάχων τους: το Ολοκαύτωμα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα καμένα χωριά σε αντίποινα για τους αντάρτες, η σβάστικα και η παρέλαση τρόμου των Ες-Ες.

Η δικτατορία του ’67 δεν ήταν ένα «ατύχημα», μια παρένθεση στη δημοκρατική ομαλότητα που δήθεν συνεχίζονταν απρόσκοπτα. Αντίθετα, ήταν μια κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» μπροστά σε μια γενικευμένη πολιτική κρίση. Η χούντα ήταν απαραίτητη για να κλείσει το καπάκι της αμφισβήτησης και της δράσης των εργατικών μαζών, που γνώρισαν την κορύφωσή τους στα Ιουλιανά του ’65.

Το 1954 ξέσπασε η επανάσταση στην Αλγερία. Οι ρίζες του Μάη του ’68 βρίσκονται, εν μέρει, στη δράση αλληλεγγύης προς την αλγερινή επανάσταση που αναπτύχθηκε μέσα στην αποικιοκρατική Γαλλία. Στη δράση αυτή πρωτοστάτησαν οι αγωνιστές του τροτσκιστικού-διεθνιστικού χώρου.
Το άρθρο αυτό του Αλέν Κριβίν –που συμμετείχε ο ίδιος στις «δύσκολες» αυτές δραστηριότητες– είναι μια ακόμα απάντηση στην τόσο προσφιλή, μέσα στην ελληνική Αριστερά, συκοφαντία ότι οι τροτσκιστές – τάχα– «μένουν αδιάφοροι» απέναντι στα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα…

Δύο από τους ήρωες του 1821 που τιμά η κρατική αφήγηση της επανάστασης είναι ο Ρήγας Φεραίος και ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄. Και οι δύο θεωρούνται μάρτυρες της ίδιας «εθνικής ιδέας».

Πριν από 82 χρόνια, στις 4 Μάρτη του 1933, το Νιου Ντηλ εξαγγέλθηκε για πρώτη φορά στις προγραμματικές δηλώσεις του Προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ, που είχε κερδίσει τις εκλογές του 1932 στις ΗΠΑ. Ας δούμε από κοντά τι ήταν συγκεκριμένα το Νιου Ντηλ, τι πρόσφερε στον εργαζόμενο κόσμο και, κυρίως, αν είναι μια πολιτική χρήσιμη σήμερα στο εργατικό κίνημα και την Αριστερά, για να μπορέσει να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στην τωρινή κρίση…

Είναι συνηθισμένη η άποψη μέσα στους εργαζόμενους, ακόμη και στους οργανωμένους αριστερούς, ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν «αντιφασιστικός» και πως εγκλήματα πολέμου έκανε μόνο η «κακή πλευρά», οι δυνάμεις του Άξονα.

Επανάληψη των ιστορικών λαθών σημαίνει επανάληψη της ήττας

"Στην επανάσταση, όπως και στον πόλεμο, είναι απόλυτα απαραίτητο σε μια αποφασιστική στιγμή να τα παίζεις όλα για όλα, όποιες και να είναι οι πιθανότητες αυτού του αγώνα..."
Κ. Μαρξ

Τις επόμενες ημέρες θα κυκλοφορήσει -από τις εκδόσεις Red Marks, με επιμέλεια και εισαγωγή του σ. Δ. Κατσορίδα- ένα μικρό βιβλίο με κείμενα του Παντελή Πουλιόπουλου που αφορούν την περίοδο της «αυγής» του κομουνιστικού κινήματος και του ΚΚΕ. Πρόκειται για κείμενα του 1924 που αναφέρονται στη σύγκρουση της τριτοδιεθνιστικής ηγεσίας του ΚΚΕ με το «μενσεβικισμό» στην Ελλάδα. Αλλά και για κείμενα του 1927 που αφορούν την πρώιμη αντιπαράθεση ενός σημαντικού τμήματος αυτής της ηγεσίας, γύρω από τον Π. Πουλιόπουλο, με τη σταλινική ομάδα των «απεσταλμένων της Διεθνούς» που επρόκειτο να κυριαρχήσει στο ΚΚΕ, με κεντρική φιγούρα το Ν. Ζαχαριάδη. Όπως σημειώνει ο Δ. Κατσορίδας, είναι κείμενα που περιγράφουν την πορεία του ΚΚΕ από την μπολσεβικοποίηση στη σταλινοποίηση.

Πόσο «αλλιώς» μπορούμε να γράψουμε την ιστορία;

Λαϊκή συμμετοχή και οργάνωση κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών

Στις 9 Νοέμβρη έκλεισαν 25 χρόνια από την πτώση του «Τείχους».

Η Δεξιά ισχυρίζεται ότι η Επανάσταση του 1917 ήταν ένα αντιδημοκρατικό πραξικόπημα που αποδεικνύει ότι οι επαναστάσεις οδηγούν στην τυραννία. Παρόμοια επιχειρήματα έγιναν όλο και περισσότερο αποδεκτά και από ένα μέρος της Αριστεράς που πίστευε ότι το αποτυχημένο «σοβιετικό» κράτος ενσωμάτωνε την κληρονομιά της Επανάστασης του 1917. Κάθε άλλο παρά αντιδημοκρατική, η Ρωσική Επανάσταση ήταν το πρώτο παράδειγμα στην ιστορία που εργαζόμενοι πήραν στα χέρια τους τον έλεγχο της χώρας όπου ζούσαν. Η επανάσταση επομένως ανέδειξε την προοπτική ενός πολύ διαφορετικού και πολύ πιο δημοκρατικού είδους κοινωνίας.

Φέτος συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την ίδρυση της Α’ Διεθνούς, της πρώτης απόπειρας ένωσης και συντονισμού διαφόρων εργατικών οργανώσεων, ρευμάτων κ.λπ. Η Α’ Διεθνής δεν μπορεί να ιδωθεί ως «μαρξιστική», αλλά ως ένα πρώτο είδος ενιαίου μετώπου, μέσα στο οποίο η ανοιχτή διαπάλη ρευμάτων και ιδεών επέτρεψε στο εργατικό κίνημα να κάνει τα πρώτα του σημαντικά πολιτικά και θεωρητικά προχωρήματα. Αναδημοσιεύουμε σειρά σχετικών κειμένων από την εφημερίδα και το περιοδικό του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος (Γαλλία). Την μετάφραση έκανε η Άννα Χριστοπούλου.

Φέτος συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την ίδρυση της Α’ Διεθνούς, της πρώτης απόπειρας ένωσης και συντονισμού διαφόρων εργατικών οργανώσεων, ρευμάτων κ.λπ. Η Α’ Διεθνής δεν μπορεί να ιδωθεί ως «μαρξιστική», αλλά ως ένα πρώτο είδος ενιαίου μετώπου, μέσα στο οποίο η ανοιχτή διαπάλη ρευμάτων και ιδεών επέτρεψε στο εργατικό κίνημα να κάνει τα πρώτα του σημαντικά πολιτικά και θεωρητικά προχωρήματα. Αναδημοσιεύουμε σειρά σχετικών κειμένων από την εφημερίδα και το περιοδικό του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος (Γαλλία). Την μετάφραση έκανε η Άννα Χριστοπούλου.

Η ιδέα μιας εργατικής κυβέρνησης είναι το αμήχανο παιδί των πρώτων συνεδρίων της Κομουνιστικής Διεθνούς. Εκφράζει μια ιδέα που είναι κεντρική στο Μαρξισμό, ότι δηλαδή η εργατική τάξη πρέπει να παλέψει για να πάρει την πολιτική εξουσία. Από τις διατυπώσεις, όμως, μέχρι και σήμερα, αυτή η συζήτηση περιλαμβάνει σημεία που είναι αμφιλεγόμενα για τους Μαρξιστές. Μπορεί η εργατική τάξη να αναλάβει κυβερνητικά καθήκοντα στα πλαίσια του αστικού κράτους;

Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου προλογίζοντας ένα πρόσφατο βιβλίο του Βασίλη Λιόση (Τα κοινωνικοπολιτικά μέτωπα στην Τρίτη Κομουνιστική Διεθνή, εκδόσεις ΚΨΜ 2014) αναφέρεται σε «μια αξιοπρόσεκτη άνοδο του ενδιαφέροντος για ιστορικά θέματα, τα οποία όχι σπάνια τροφοδοτούν παθιασμένες πολιτικές συζητήσεις». Ερμηνεύει μάλιστα αυτήν τη στροφή του ενδιαφέροντος προς το ιστορικό παρελθόν μέσω του «κεντρίσματος» από «τα δυσεπίλυτα ερωτήματα ενός σκληρού παρόντος».
Έτσι είναι.

Εναν αιώνα μετά το σφαγείο του «Μεγάλου Πολέμου», η κρίση του καπιταλισμού δημιουργεί παρόμοιες συνθήκες για το ξέσπασμα μιας νέας φρίκης.

O Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) ήταν ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος από όλες τις πλευρές. Η «Τριπλή Συνεννόηση» Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας και το αντίπαλο μπλοκ Γερμανίας, Αυστρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συγκρούστηκαν για το ξαναμοίρασμα των αποικιών και των αγορών. Τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα μεταμφιέστηκαν πίσω από τα εθνικά δικαιώματα –δήθεν– ενάντια στην καταπίεση, πίσω από τη δημοκρατία –τάχα– ενάντια στην απολυταρχία, αλλά και τον δήθεν πολιτισμό ενάντια στη βαρβαρότητα. Το παλιό status quo δεν αντιστοιχούσε πια στους νέους οικονομικούς και στρατιωτικούς συσχετισμούς. Ο πόλεμος είχε γίνει το φυσικό επακόλουθο μιας ένοπλης ειρήνης, που διαρκούσε σχεδόν 40 χρόνια στην Ευρώπη.

Την ίδια ώρα που οι εκπρόσωποι των σοσιαλιστικών κομμάτων ψήφιζαν τους πολεμικούς προϋπολογισμούς, τεράστια πλήθη πλημμύριζαν τις πλατείες των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων ζητώντας να πάνε να πολεμήσουν. Η πατριωτική φρενίτιδα τον Αύγουστο του 1914 φάνηκε ότι δικαίωνε τους σοβινιστές όλων των αποχρώσεων. Η εθνική ενότητα φαινόταν να θριαμβεύει πάνω στις αρχές της ταξικής πάλης.

Έχει περάσει ακριβώς ένας αιώνας από τότε που μια ομάδα νεαρών Σέρβων εθνικιστών δολοφόνησε στο Σεράγεβο, στις 28 Ιουνίου του 1914, τον αρχιδούκα Φραγκίσκο Φερδινάνδο, διαδόχο της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, και τη σύζυγό του Σοφία. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε τη σπίθα που άναψε την πυρκαγιά του αιματηρού Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου. Οπως τόνισε αργότερα και ο Τρότσκι, που τότε διέμενε στη Βιέννη: «Μερικοί νεαροί Σέρβοι, σχεδόν παιδιά, δολοφονώντας τον διάδοχο του θρόνου των Αψβούργων, πυροδότησαν γεγονότα ανυπολόγιστης σημασίας. Αυτοί οι εθνικιστές και ρομαντικοί επαναστάτες περίμεναν λιγότερο από τον καθέναν τις συνέπειες της τρομοκρατικής τους πράξης».

Στη συζήτηση για τις προοπτικές του ΣΥΡΙΖΑ

Το εργατικό κίνημα στη χώρα μας ήταν και είναι -ακόμα και τώρα που βρίσκεται σε κρίση και οπισθοχώρηση- καταλύτης των πολικών εξελίξεων που σφράγισαν τη σύγχρονη πολιτική ιστορία.

Μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών (1967-1974), παρότι η πολιτική κατάσταση έχει αρχίσει να ομαλοποιείται, και ενώ επικρατεί έντονος κοινωνικός ριζοσπαστισμός, εντούτοις, οι παρεμβάσεις στο εσωτερικό των συνδικάτων εξακολουθούν να υπάρχουν.

Όπως είναι γνωστό, το επίσημο κομμουνιστικό κίνημα διασπάστηκε στην Ελλάδα την επαύριο ουσιαστικά της κήρυξης της δικτατορίας και λόγω των διαφορετικών αναγνώσεων για τις ευθύνες του ΚΚΕ στην κήρυξή της, τον Φλεβάρη του 1968.

Ο καθεστωτικός μύθος λέει ότι η χούντα κατέρρευσε λόγω της «εθνικής προδοσίας» στην Κύπρο.

Η κατάρρευση της χούντας πριν από 40 χρόνια άνοιγε το δρόμο στο μακρύ κύμα εργατικού ριζοσπαστισμού που ονομάστηκε Μεταπολίτευση.